NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

SJOERD DE JONG
Zestien en zwanger. De Surinaamse Melissa en Denise werden het eerste en toen overkwam ze al snel ook het tweede. In Chickies, babies & wannabees worden ze op de voet gevolgd, op school, in het opvangtehuis, in het ziekenhuis en - eenmaal met kind - op een eigen etage. De vaders ontbreken, zoals wel vaker in wat dan heet de Creoolse 'volksklasse', waartoe de meisjes behoren.

De documentaire geeft een indringend en verontrustend beeld van twee scholieren die op het oog bijna terloops moeder worden. De meisjes staan schuchter te zwijgen in de keuken, of nors te zwijgen in het opvanghuis. Bij moeder, hulpverleensters en interviewster hullen ze zich in apathische gemeenplaatsen: "Het leven gaat door, je doet wat je moet doen." Alleen onder vriendinnen komen de tongen los, en dan blijken de meiden niet de zombies die ze tegenover buitenstaanders spelen.

Dat documentairemaakster Karin Junger de twee tieners bereid heeft gevonden zich tot in het kraambed te laten filmen, is bewonderenswaardig. Ze bewaart gepaste afstand en stelt relevante vragen. Commentaarloze registratie moet het werk doen. Achteraf heeft de film Melissa "betekenis aan haar leven gegeven", zegt Junger deze week in de Vpro-gids. Knellend blijft wel de vraag waarom de meisjes hun zwangerschap op het oog zo nonchalant opnemen en de camera maar weinig door hun pantser kan breken. Helaas biedt de documentaire nauwelijks nadere informatie over hun achtergrond, en al helemaal niet over de positie van Creoolse jongeren in Nederland. We moeten geloven wat we zien.

Dat is jammer, want soms is observeren niet genoeg; het is zelfs de vraag of de neutrale registratie deze tienermoeders werkelijk een dienst bewijst. Hun onwil om zich uit te putten in het verbale zelfonderzoek dat de witte hulpverleners zo graag willen horen, wekt makkelijk de indruk dat de Creoolse meisjes het leven schouderophalend ondergaan, en zich gehersenspoeld door arrenbie-clips gedachtenloos laten bezwangeren.

Junger doet een poging tot interpretatie in de Vpro-gids, waar ze zegt dat "seks volstrekt onbespreekbaar is" voor de "verbaal niet sterke" meisjes die bovendien "heel ongeëmancipeerd zijn ten opzichte van jongens". Daaruit blijkt wel dat Junger zelf het emancipatie-idioom van de westerse middenklasse beheerst, maar nog niet dat ze ook inzicht heeft in de Surinaams-Nederlandse cultuur van de Creoolse volksklasse.

De Ikon zou de kijker ter aanvulling een exemplaar moeten sturen van Mies van Niekerks zeer interessante en heldere studie De Krekel en de Mier. Fabels en Feiten over maatschappelijke stijging van Creoolse en Hindoestaanse Surinamers in Nederland, waarop deze cultureel- antropologe recent is gepromoveerd. Van Niekerk toont aan dat de beeldvorming over de twee Surinaamse groepen op belangrijke punten niet klopt met de werkelijkheid. Creolen doen het in Nederland niet slechter dan Hindoestanen, gelet op hun positie op de arbeidsmarkt, inkomen en opleiding. De arbeidsdeelname van Creolen is zelfs hoger, een gevolg van het grote aantal werkende Creoolse vrouwen. Ook het percentage eenoudergezinnen is onder Creolen en Hindoestanen vrijwel gelijk (22 procent bij de Creolen, 24 bij de Hindoestaanse, tegenover maar 3 procent bij autochtonen). Bij de Hindoestanen gaat het vooral om gescheiden vrouwen, bij Creolen om ongehuwde moeders, zoals Melissa en Denise.

Van Niekerk plaatst dat verschijnsel in de 'matrifocale' traditie van de Creoolse volksklasse waarin de moeder, vaak noodgedwongen en in armoede, het gezin drijvend houdt en mannen afwezig zijn of een marginale rol spelen. Dat mag ongeëmancipeerd zijn, het heeft Creoolse vrouwen ook een relatief grote zelfstandigheid gegeven ten opzichte van mannen. In Nederland is die matrifocale structuur - een erfenis van de slavernij of het Afrikaanse verleden, volgens sommigen - niet verdwenen, aldus Van Niekerk, maar wordt ze eerder juist versterkt door autochtone culturele patronen als ongehuwd samenwonen en éénpersoonshuishoudens. Ook in dat opzicht zijn Melissa en Denise tweede-generatie immigranten, die hun culturele achtergrond verweven met de autochtone omgeving, en hebben ze ons juist veel te zeggen. Hoe het afloopt? Melissa is aan het slot van de serie opnieuw zwanger.

Chickies, babies & wannabees, zondag, Ned. 1, 17.30-17.55u.

( a d v e r t e n t i e s )