De taalstrijd ligt altijd op de loer in het Belgische Voeren. Op 8 oktober zijn er verkiezingen waarin Nederlandse Voerenaren een belangrijke rol spelen.

Door onze redacteur JOEP DOHMEN

VOEREN, 17 AUG. De processiegangers lopen in de stromende regen. Doorweekte mannen met een beeltenis van Maria, verregende maagden en kinderen in waterplassen. Alleen pastoor Colemont houdt het droog onder zijn hemel, gedragen door vier boeren.

Het zijn gelovige mensen in de zes kerkdorpen van de Belgische Voerstreek (4.500 inwoners), ten zuiden van Zuid-Limburg. Als de processie op het kruispunt in Moelingen halt houdt bij een rustaltaar, verstomt de fanfare en klinkt gezang. Wierook vermengt zich met de lucht van frituur Marleen. "Is dat fanfare Saint Martin'', vraagt iemand langs de kant aan zijn buurman. "Saint Martin is Frans. Pas daar maar mee op. Dat is fanfaar Sint Martinus."

Taal is een gevoelig punt in de Voerstreek. Sinds de streek in 1963, tegen de zin van veel bewoners, werd overgeheveld van de Franstalige provincie Luik naar de Nederlandstalige provincie Limburg woedt een taalstrijd. Niet dat zoveel mensen vroeger Frans spraken; iedereen sprak Limburgs. Maar men was boos over het eenzijdige besluit in Brussel. Daarbij kwam dat het gros vaker naar de stad Luik ging dan naar het Limburgse Tongeren.

Dertig jaar lang waren er troebelen. Er werd geschoten, geslagen, geschopt, in brand gestoken en beklad. De op Luik georiënteerde mensen gingen hun kinderen in het Frans opvoeden en stemden op de partij Retour Liège. Ze hebben sinds de jaren zestig de meerderheid in de gemeenteraad, hoewel die meerderheid slinkt. De zetelverdeling is nu 8 voor de Luiksgezinden en 7 voor de Vlaamsgezinden van de partij Voerbelangen.

De alleenheerschappij van de Franstaligen is een ramp gebleken voor Voeren, zegt lijsttrekker Hub Broers (49) van Voerbelangen. "Er was weinig debat en veel pesterijen over taalissues. Dat ging ten koste van de kwaliteit van het bestuur. Onderwerpen als een milieupark, fatsoenlijke wegen, planologie, noem maar op. Voeren ligt er belabberd bij. Wij willen die taalstrijd achter ons laten en het weer over de inhoud hebben. Een nieuwe start maken met respect voor elkaars taal." Het klinkt vreemd uit de mond van de voormalig taalactivist. "Ook Voerbelangen heeft schuld aan de polemiek", zegt Broers nog. "Maar kom, we kijken vooruit. Ons motto is 'samen thuis in Voeren'."

Achter het nieuwe geluid van Voerbelangen gaat een strategie schuil, mede bedacht door de in Voeren wonende Nederlandse socioloog Fred Banens. Hij sprak "achter pot en pint" met Broers en hij was vorig jaar aanwezig op een strategiedag. Banens vertolkte de boodschap dat succes te bereiken is met redelijkheid, tolerantie en een positieve aanpak.

Om na de raadsverkiezingen op 8 oktober de macht van de Luiksgezinden over te nemen, heeft Voerbelangen steun nodig van de 600 inwoners met een Nederlandse nationaliteit. Onder hen zijn bewoners die generaties lang in Voeren wonen. Er is ook een groeiende groep Nederlands- Limburgers die de laatste tien jaar in Voeren is gaan wonen. Samen vormen ze 14 procent van de bevolking. Zij mogen, net als andere EU- burgers, voor het eerst meestemmen voor de raadsverkiezingen.

In Voeren hebben zich 562 EU-burgers, vooral Nederlanders, laten registreren als kiezer. Broers schat dat het gros op Voerbelangen stemt. Daarmee komt de 'Wende' in zicht, want tijdens de laatste raadsverkiezingen kwam Voerbelangen maar 269 stemmen tekort. Als het meezit wordt Hub Broers burgemeester en niet meer diens achterneef José Smeets, lijsttrekker van Retour Liège. Broers herinnert zich: "Die heeft mij vroeger het gebit uit mijn mond geslagen."

Om de Nederlandse kiezers te trekken, heeft Voerbelangen Nederlandse kandidaten. Op plaats elf staat Anneke Swinkels-Franken (62). Voor ze naar Voeren verhuisde, zat ze voor het CDA in de gemeenteraad van Maastricht. "Na zoveel jaar strijd van beide kanten is het tijd voor beleid", zegt ze in haar gerestaureerde boerderij. "Chemisch afval wordt niet gescheiden opgehaald. De wegen zijn slecht en er wordt hard gereden. Fietspaden zijn nooit aangelegd. Er moet nog zoveel gebeuren." Ze zegt te beseffen dat ze zich in een wespennest begeeft. Swinkels: "Ik heb als voorwaarde gesteld dat Voerbelangen niet gaat doen wat de tegenstander altijd verweten is. Dan ben ik zo weg".

Om de Nederlanders bij de Voerense gemeenschap te betrekken, deelde de Marnixring, een soort Rotaryclub, vlak voor de verkiezingen cadeaus uit. Elke Nederlander kreeg gratis de Belgisch-Limburgse krant Het Belang van Limburg. Ook kwam er een geschiedenisboekje over Limburg en werd er een uitstapje gepland naar Hasselt, dat wegens gebrek aan belangstelling is afgelast.

De Franstalige senator Marie-José Happart, tweelingbroer van oud- burgemeester José Happart van Voeren, eist een onderzoek naar deze "omkoperij". Maar het was geen initiatief van Voerbelangen, onderstreept Anneke Swinkels en omkoping ziet ze er ook niet in. "Voor mij had het niet gehoeven, die cadeaus. Ik zie meer in een huis-aan- huisblad. Dat ontbreekt hier. Het zou in het Nederlands moeten verschijnen. Misschien met een summary in het Frans."

Voerbelangen heeft de tijd mee. De laatste vijftien jaar vernederlandst de streek in snel tempo. Steeds meer Nederlanders komen hier wonen. De vastgoedmarkt is in handen van twee Nederlandse bedrijven. Nederlanders domineren ook het snel groeiende, op Nederland georiënteerde, toerisme. In het opgeheven Luiksgezinde café Chez Liliane in 's Gravenvoeren kopen tegenwoordig Nederlandse dagjesmensen Vlaamse frieten.

Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Ook Bep Mergelsberg kent het gezegde. Toch koos zij, een Belgische die lang in Nederland woonde en nauwelijks Frans spreekt, voor de kandidatenlijst van Retour Liège. Ze zegt te ijveren voor gelijke rechten voor Nederlandstaligen en Franstaligen. "Ik hoop dat de politieke situatie na 8 oktober niet verandert. Sinds het vertrek van Happart ('een taalextremist op wie ik nooit zou stemmen') is het rustig."

Mergelsberg was tot vorig jaar hoofdbestuurslid van Voerbelangen, maar stapte over naar het andere kamp. Hub Broers zegt dat er opportunistische redenen waren. "Bep wil eerste viool spelen, die kans krijgt ze nu." Mergelsberg zegt ruzie te hebben gekregen toen ze haar dochtertje naar een niet-officieel erkende school van de Franstaligen stuurde. Mergelsberg: "Ik wilde dat het kind tweetalig wordt. Maar de school die ik koos, kreeg niet de goedkeuring van Voerbelangen. Zo tolerant zijn ze daar dus niet."

( a d v e r t e n t i e s )