T V V O O R A F :
Eén wrede, laffe farce
PETER MICHIELSEN
Stel, je stuit als blauwhelm
tijdens de Bosnische oorlog met je kameraden en een aantal pantserwagens
op een groep van vijftig, zestig doodsbange moslims - bejaarden,
vrouwen, kinderen - terwijl honderd meter verderop de moordenaars in
aantocht zijn: zes Kroaten die, zo heb je gezien, in elk huis van elke
moslim een handgranaat gooien en vervolgens hun kalasjnikovs
leegschieten. Je wilt die zestig mensen redden. Maar je mag ze niet
redden, want het mandaat van de VN-vredesmacht zegt dat je alleen
gewonden mag evacueren. Je moet wachten tot de moordenaars hun werk
hebben gedaan.
Stel, je ziet als blauwhelm hoe een paar gewapende Kroaten het huisje
van een bejaard moslim-echtpaar binnentreedt, de waakhond doodschiet en
begint alle bezittingen naar buiten te dragen. Je mag niets doen. Je
doet toch wat: je laat zien dat je getuige bent. De Kroaten druipen af.
De volgende dag zie je de oude vrouw doodgeschoten voor haar uitgebrande
huis liggen; haar man is tegen de muur gespijkerd.
Stel, je zit vandaag bij een hartelijk, gastvrij moslimgezin koffie te
drinken, je speelt televisiespelletjes met het tienjarig zoontje en
verliest, en de volgende dag kom je langs dat huis, en vindt het gezin
in de kelder: het is die nacht opgesloten, er is een handgranaat naar
binnen gegooid, iedereen is levend verbrand, verkoold. En morgen, morgen
vind je de tolk die je maanden heeft geholpen, de handen zijn haar op de
rug gebonden, ze is mishandeld en gedood, en naast haar ligt haar
dochter.
De driedelige dramaserie Oorlog, die door de IKON wordt
uitgezonden, brengt op navrante wijze een half jaar in de levens van een
paar Britse VN-soldaten in de Bosnische oorlog in beeld. Het lijkt
één lang uitgesponnen televisiejournaal uit die periode:
drie keer een uur lang blauwhelmen op witte pantserwagens, kwade ruzies
bij wegversperringen van de Serviërs of Kroaten, moeizaam
bemiddelen bij de uitwisseling van lijken, vluchtende burgers, brandende
huizen, dode mensen. Eén lang déj-vu. Het verschil is
alleen dat er ditmaal een verhaal is: de mensen - de Britten, maar ook
moslims en sommige Kroaten en Serviërs - zijn niet anoniem en de
'journaalbeelden' passen in een context. Dat maakt de dramaserie nog
veel aangrijpender en beklemmender dan de journaalbeelden. Je ziet
opeens in hoeverre dat mandaat waarmee de blauwhelmen hun werk moesten
doen ("geen vluchtelingen helpen, want dat is meewerken aan etnische
zuivering") een afschuwelijke aanfluiting was, een wrede, laffe farce
waar de jongens zelf hun latere trauma's aan te danken hadden.
Oorlog (Warriors), Deel 1, Ned.1, 21.37-22.31u.