NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

Henk van Gelder
De porno kwam tegen half twaalf. Het filmpje heette Monsterfotzen (wat het nog smeriger maakte) en bleek vooral een klinische demonstratie van een vagina sucker te behelzen - ongeveer zoals in die urenlange TelSell-programma's met spullen die een probleem oplossen waarvan ik niet eens wist dat ik het had. Ieder moment verwachtte ik zo'n stem met een nagemaakt Amerikaans accent: "Wat een fantastische uitvinding, Jim!" Die kwam niet, maar even later wel het commentaar van Kristien Hemmerechts, hoofdpersoon in de eerste Zomergasten van dit seizoen. "Ik vind 't verschrikkelijk om te zien", zei zij.

Verschrikkelijk om te zien? Hoe nu? Zomergasten was toch ooit opgezet als een blik op de ideale tv-avond van een prominente tijdgenoot? De gast mocht toch een verlanglijstje inleveren van zijn of haar mooiste tv-herinneringen? En dat zou dan toch een aardig zelfportret opleveren?

Nee, zo is het allang niet meer. Tegenwoordig wordt van de gast weinig meer of minder verwacht dan een Thema. Over een ideale tv-avond gaat het niet meer, en over mooi of niet mooi al helemaal niet. Bij twee andere, inderdaad stuitende fragmenten - de aanschouwelijke vrouwenbesnijdenis uit de recente documentaire Geschonden vrouwen en het meisje dat ooit urenlang vastzat in de modder, ten overstaan van de camera's - liet Kristien Hemmerechts zelfs weten dat ze even had weggekeken. Ik ook, maar zij had die beelden uitgezocht, ik niet. Kristien Hemmerechts wilde er Iets Mee Zeggen.

Dat bleek het duidelijkst toen Monsterfotzen voorbij was. Porno is, zo zei ze, "een metafoor voor wat televisie doet". Porno wil beelden die bewijzen wat er gebeurt. Porno is "het genre van de letterlijkheid". En die kant gaat het met de televisie óók op. Televisie wordt, omgekeerd, steeds meer een peepshow. Nog even opperde Adriaan van Dis, die de hele avond mooi het midden hield tussen de aangeversrol en de man die afstand hield, dat dit alleen maar 'academische praatjes' waren als excuus om een hoop viezigheid te laten zien. Nee nee, het was haar ernst. Eigenlijk bleek het haar in alle gekozen fragmenten te gaan om de grens tussen echt en onecht, de grens tussen meeleven en voyeurisme, en de vraag wat er eigenlijk in de wereld aan de hand is. "Tja", herhaalde Van Dis tegen middernacht die vraag, "wat zou er aan de hand zijn?" En hij trok daar zo'n gezicht bij zoals alleen hij dat kan, met het geaffecteerd opgetrokken neusje van iemand die bij een beerput staat en toch zijn best doet geen stank in te ademen.

De hang naar het Thema legt al sinds enkele jaren een zware last op het ooit door de bedenker (Krijn ter Braak) zo luchtig bedoelde Zomergasten. Interviewer en geïnterviewde zitten ieder met een eigen agenda tegenover elkaar. De interviewer streeft een psychologiserend gesprek na, terwijl de geïnterviewde klaar zit om een openbaar college te geven, met fragmenten die daar precies in passen. Elke vraag is eigenlijk een verstoring van het vooraf uitgedachte betoog. In de eerste seizoenen liet de geïnterviewde zich door de fragmenten nog verrassen, omdat ze al zo lang niet meer gezien waren. Nu zijn ze vantevoren uit en te na met de gast doorgenomen.

En toch vond ik deze eerste aflevering levendiger dan veel andere Zomergasten van de laatste jaren. Misschien kwam het omdat Kristien Hemmerechts open stond voor de tegenwerpingen van Van Dis, zodat er af en toe iets van een discussie ontstond die aanstekelijk werkte. Natuurlijk, op het kwalijke quasi-fatsoen van Robert ten Brink in All you need valt niets af te dingen. Maar hoe zit het met de integriteit van de camera die opnamen maakt van een geestelijk gehandicapt meisje dat op een camping met haar imaginaire baby speelt? En hoe verhoudt de opdringerigheid van de camera in Geschonden vrouwen zich met de schanddaad van de besnijdenis? Boeiende vragen.

Zou de VPRO trouwens nog eens iets méér kunnen vertonen uit het VRT-programma In de Gloria? Het satirische scènetje dat we gisteravond te zien kregen - met een soort Ralph en Thea Ternauw die aan anale seks gaan doen - suggereerde dat mij tot dusver iets heel leuks is ontgaan.

( a d v e r t e n t i e s )