Onder allochtonen groeit een gevoel van onbehagen over het wonen in achterstandsbuurten met veel allochtonen, zwarte scholen en gebrek aan perspectief voor hun kinderen. 'Ze willen weg, maar ze komen niet weg.'

Door YASHA LANGE en CORINE VLOET

UTRECHT, 24 JULI. "Ik vind het heel slecht", zegt een jonge Marokkaanse man. Hij loopt met zijn vrouw en kinderwagen door de Utrechtse wijk Kanaleneiland. "Wij zijn hier in Nederland. We moeten samenleven", zegt hij op een vermoeide, geïrriteerde toon. Maar van samenleven komt het niet in Kanaleneiland. De bevolkingssamenstelling van de wijk is eenzijdig: zo'n zeventig procent van de inwoners is van allochtone afkomst. En daar zijn de allochtone bewoners zelf niet blij mee. Vorige week stelde de Stichting Houd Kanaleneiland Leefbaar (SHKL) de onvrede aan de orde in een opmerkelijke brief, ondertekend door - onder meer - de Turkse en Marokkaanse moskeeën, katholieke en protestantse kerken, oudercomités en bewonersverenigingen. Er wordt gewezen op de problemen in de buurt: taalachterstand, hoge werkloosheid onder jongeren, criminaliteit, teloorgang van de middenstand, vrijwel alleen maar sociale huurwoningen in de voornamelijk uit flats bestaande wijk.

De gemeente moet onconventionele maatregelen nemen om de samenstelling van de wijk te wijzigen, schrijft de stichting. "Interveniëren in het volpropbeleid van de woningcorporaties", bijvoorbeeld. Of met subsidies zorgen dat de allochtone bewoners kunnen verhuizen naar 'witte' wijken in Utrecht. De wijk is achteruit gehold, zeggen de bewoners. "Als het zo doorgaat, is het hier over vijf of tien jaar te gevaarlijk om over straat te lopen", zegt M. Cevik (42). Hij verhuisde op zijn zestiende vanuit Turkije naar Nederland en woont al vijftien jaar in Kanaleneiland. De hoeveelheid allochtonen in de wijk vindt hij "slecht voor het spreken van de Nederlandse taal". En hij heeft kritiek op het beleid van de gemeente en de woningcorporaties. "Dat ze iedereen bij elkaar zetten is niet goed. Ik vind het heel erg dat Nederland zo is geworden."

In Nederland ontstaan achterstandsbuurten met hoge concentraties allochtonen, zwarte scholen en een gevoel van onbehagen onder de bewoners. Bos en Lommer, Zeeburg en de Baarsjes in Amsterdam. Delfshaven, Feijenoord en Charlois in Rotterdam. De Schilderswijk en het Transvaalkwartier in Den Haag. Maar ook Gouda, Dordrecht, Arnhem en andere steden hebben zulke buurten.

De zorgen daarover beperken zich niet meer tot gemeentelijke werkgroepen of het departement van minister Van Boxtel (Integratiebeleid). Steeds vaker uiten allochtonen zélf hun onvrede. Behalve in Kanaleneiland protesteerden vorige week ook Turkse ouders in Deventer: ze zijn boos dat hun kinderen op een school zitten met alleen Turkse leerlingen. Zo gaat het niveau omlaag en leren onze kinderen onvoldoende Nederlands, vinden ze. En in Zaandam richtten Turkse gezinnen een tijdje geleden een (inmiddels nogal inactieve) actiegroep op. Ze wilden verhuizen uit hun voornamelijk Turkse wijk, maar hadden het gevoel dat de woningcorporaties en de gemeente dit onmogelijk maakten. Veel vaker blijft de frustratie onderhuids of beperkt het zich tot geagiteerde geprekken in de moskee of het café. "Vooral veel jonge allochtone ouders hebben het gevoel dat alle witte Nederlanders hun wijk verlaten. Ze zien dan dat de buurt verarmd, een slechte naam krijgt en dat er geen perspectieven zijn voor hun kinderen", zegt Ayhan Tonca, voorzitter van het Inspraakorgaan Turken. "Ze willen graag verhuizen naar een minder uitzichtloze buurt, maar ze komen niet weg."

De onvrede over de woonomgeving is begrijpelijk, vindt Abdellatif Maroufi van het Forum Marokkanen in Nederland. "Als je woont in een wijk met een hoge concentratie allochtonen, met criminaliteit en zonder goede voorbeelden voor je kinderen, dan wil je weg. Dat is logisch en dat hoor ik zeker onder jongere allochtonen heel vaak. Maar ja, voor een mooi huis in een andere buurt moet je wel het inkomen hebben."

En daar zit het probleem. "Als je een laag inkomen hebt, woon je in een oude, goedkope wijk. Zo gaat dat", constateert Maroufi nuchter. Sociaal- economische achterstand voorkomt dat allochtonen zich in andere buurten kunnen inkopen. Het eigen woningbezit onder allochtonen is veel lager dan onder autochtonen. "Witte Nederlanders trekken weg, allochtonen niet. Zo krijg je getto's" zegt Tonca. Het onbehaaglijke gevoel daarover onder allochtonen neemt toe naarmate zij langer in Nederland zijn, zich realiseren hier te blijven en meer en meer belang hechten aan een goede toekomst voor hun kinderen. Volgens verschillende voorzitters van allochtone organisaties is het een 'positieve boosheid' omdat het een teken is van emancipatie en een behoefte aan integratie.

Hoewel het veel met inkomen te maken heeft, richt de frustratie van allochtonen over de eenzijdige samenstelling van hun wijken zich vaak tegen woningcorporaties. Ze krijgen telkens nul op het rekest als ze een aanvraag voor een betere flat in een betere wijk indienen, merken ze. Jacques van Steen, directeur van de corporatie Woongoed Rotterdam en binnen de koepelorganisatie verantwoordelijk voor de stad Rotterdam, herkent de onvrede. "Het is bij ons een heel belangrijk punt, we denken er veel over na."

Tweederde van de aanvragen voor een nieuwe woning in Rotterdam is afkomstig van allochtonen, hetgeen al aangeeft dat zij graag willen verhuizen. Maar meestal gaat het mis. Soms zijn formulieren verkeerd ingevuld, soms wil iemand voor vierhonderd gulden op de Coolsingel wonen, soms probeert iemand het een paar keer en geeft dan op. "Het vinden van een woning vereist veel inspanning. Het lijkt er soms op dat allochtonen gefrustreerd raken en opgeven. We studeren hierop, het is ons niet helemaal duidelijk waar de pijn ligt", zegt Van Steen.

Gemeenten doen eigenlijk allemaal hetzelfde om de diversiteit in buurten te vergroten: stadsvernieuwing, vervolgens koopwoningen mengen met sociale woningbouw. Maar dat is iets "voor de lange adem", geeft woordvoerder Hans Scholten van de gemeente Utrecht toe. Dat is onvoldoende volgens de Stichting Houd Kanaleneiland Leefbaar. "De gemeente blinkt uit in plannen, maar er gebeurt buitengewoon weinig", zegt woordvoerder A. van Es. Hij pleit voor een voorkeursbehandeling en een actief spreidingsbeleid. Allochtonen naar witte wijken, versneld koopwoningen bouwen in achterstandbuurten om anderen aan te trekken.

De gemeente wil absoluut geen onderscheid maken naar afkomst, maar volgens Van Es is het noodzakelijk. "De gemeente sluit de oren voor de problemen in de wijk vanuit een zogenaamd politiek correcte houding en wijst een onderscheid op basis van etniciteit categorisch af. Maar ik vind dat besmuikt. Je moet aandacht schenken aan de problemen die er zijn. De allochtone bewoners hebben hier zelf het initiatief genomen. De integratie is volkomen mislukt. Dan moet je de moed hebben als bestuurder om onconventionele maatregelen te nemen."

In Kanaleneiland staat de heer Aalders (68) met een blocnote al het achterstallig onderhoud te noteren. Op zijn rode T-shirt staat 'Schone wijk binnen handbereik'. Aalders woont al veertig jaar in de wijk. "Het gemeentebeleid is een ramp", verklaart hij stellig. "Jarenlang hebben ze de allochtonen met opzet op één hoop gegooid. Vroeger dacht men, ze gaan toch allemaal weer terug."

( a d v e r t e n t i e s )