De discussie over het toenemend aantal WAO'ers lijkt een gebed zonder end. Het is bovendien een electoraal gevoelige kwestie.

Door onze redacteur HERMAN STAAL

DEN HAAG, 19 JULI. Een werknemer die ziek wordt merkt het eerste jaar niets in zijn portemonnee. Ook daarna, als hij in de WAO belandt, gaat hij er meestal nog een jaar lang niet op achteruit. Dat gebrek aan financiële prikkels om weer aan het werk te gaan, moet volgens staatssecretaris Hoogervorst (Sociale Zaken) van invloed zijn op de grote instroom aan arbeidsongeschikten. "Het bevordert de apathie", zegt de VVD-staatsscretaris.

Hoogervorst had er tijdens openbare gelegenheden al op gewezen en gisteren riep hij in een brief de sociale partners (werkgevers en werknemers) rechtstreeks op om iets te doen aan de zogeheten bovenwettelijke uitkeringen. Hiermee kaatst hij de bal terug naar de sociale partners die vorige week felle kritiek op hem hadden. In het voorjaar drongen de sociale partners er op aan om een commissie van deskundigen aan te stellen die de Wet op de arbeidsongeschiktheid (WAO) eens goed moesten doorlichten. Want met 930.000 arbeidsongeschikten en een snelle groei naar een miljoen wordt arbeidsongeschiktheid nog een molensteen om de nek van de (nu nog florerende) economie. Minister Vermeend (Sociale Zaken, PvdA) en zijn staatssecretaris Hoogervorst stemden er meteen mee in, om de al jaren voortslepende WAO-discussie maar eens "te ontmythologiseren".

De commissie onder leiding van CDA'er Donner is inmiddels aan het werk, maar de WAO-discussie is allerminst in rustiger vaarwater beland. In de Tweede Kamer ruzieën coalitiepartners VVD en PvdA voortdurend over de WAO. Gisteren kwam een oude voorspelling van het Centraal Planbureau in de publiciteit (zonder maatregelen telt Nederland in 2020 1,25 miljoen WAO'ers) en prompt eist de VVD spoedoverleg.

Tussen de sociale partners en Hoogervorst blijft het ook onrustig. In een brief aan de Stichting van de Arbeid, waarin werkgevers en werknemers in vertegenwoordigd zijn, schrijft Hoogervorst dat zij hun verantwoordelijkheid moeten nemen en de WAO-instroom moeten terugdringen door de private geldstroom rond ziekte en arbeidsongeschiktheid effectiever in te zetten. Het geld moet niet meer rechtstreeks naar de zieke werknemer, maar het moet worden gebruikt voor preventie van het ziekteverzuim en voor zogeheten reïntegratietrajecten waarlangs mensen in de WAO weer aan het werk geholpen moeten worden. Begin jaren tachtig leidde het verlagen van het ziektegeld tot grote beroering. Toenmalig minister Den Uyl van Sociale Zaken kwam met een voorstel om het ziektegeld te verlagen tot tachtig procent van het loon. Maar de vakbonden, onder leiding de toenmalige FNV-voorzitter Wim Kok, verzetten zich zo hevig dat PvdA-leider Den Uyl het voorstel uiteindelijk introk. In 1996 kwam het met de privatisering van de Ziektewet wel tot een wettelijke verlaging tot 70 procent, maar het werd tevens mogelijk voor werkgevers en werknemers dit tekort aan te vullen. Dit gebeurt nu massaal. In alle CAO's zijn hierover afspraken gemaakt. Bijna nergens in de wereld zijn de aanvullingen op het ziektegeld zo ruimhartig als in Nederland. In andere landen merken werknemers die ziek worden dat wel meteen in hun portemonnee. "Dat oogt sociaal", zei Hoogervorst vorige maand in een speech. "Maar het heeft als nadeel dat ziekte in ons land als vluchtroute wordt gebruikt. Want door zowel werkgever als werknemer kan de Ziektewet op korte termijn een schijnbaar pijnloze uitweg zijn voor andere problemen zoals arbeidsconflicten of 'burn out'." Totdat, aldus de staatssecretaris, het verzuim leidt tot psychische klachten en de werknemer echt ziek wordt. "Dan zijn de sociale en financiële kosten niet te overzien."

Volgens cijfers van Sociale Zaken geven de werkgevers jaarlijks ongeveer tien miljard gulden uit aan loondoorbetaling bij ziekte en herverzekering van het ziekteverzuim. Werkgevers besteden daarnaast 1,3 miljard aan arbodiensten en reïntegratiebedrijven die ondernemingen helpen om ziekte en arbeidsongeschiktheid te voorkomen. Hoogervorst vindt dat een 'wanverhouding'.

Vorige week hadden de sociale partners juist kritiek op Hoogervorst, omdat hijzelf te weinig ambitie toont met zijn pogingen WAO'ers weer aan het werk te helpen. De kabinetsdoelstelling om via met publiek geld betaalde reïntegratietrajecten 40.000 arbeidsongeschikten aan werk te helpen, is veel te laag, aldus werkgevers en werknemers. Er zouden volgens een rapport van de Stichting van de Arbeid tussen 100.000 tot 200.000 WAO'ers aan het werk geholpen kunnen worden.

De sociale partners zien niets in de ideeën van Hoogervorst. Sterker, ze vinden dat hij zich niet met CAO-zaken moeten bemoeien. Loondoorbetaling bij ziekte en de aanpak van het ziekteverzuim zijn zaken die juist met de privatisering van de Ziektewet in handen zijn gelegd van de sociale partners. Hoogervorst is vooralsnog weinig enthousiast over het verhogen van het aantal publieke reïntegratietrajecten, omdat die zo weinig effectief zijn. Hij wil eerst die trajecten verbeteren. En zo gaat de WAO-discussie voort. In het voorjaar van 2001 moet de commissie-Donner klaar zijn. Het voortdurende geruzie tussen VVD en PvdA en de onenigheid tussen kabinet en sociale partners lijken een opmaat te zijn voor een echte discussie met het oog op de verkiezingen van 2002. Met misschien afspraken in een nieuw regeerakkoord over een forse ingreep in het WAO-stelsel, met een aanpassing van hoogte en duur van de uitkeringen. Misschien. Maar een miljoen WAO'ers zijn evenzoveel kiezers.

( a d v e r t e n t i e s )