B E E L D :
De baas voor aap
Maarten Huygen
Betere timing is niet mogelijk.
Na het nieuws over het massale ziekteverzuim, de tekorten en de gierende
zenuwen van het NS-personeel zag ik gisteren in de van de BBC
aangekochte serie Terug op de werkvloer een Britse spoordirecteur
wanhopig worden toen hij met een uniformpet op voor de zoveelste keer
aan woedende passagiers moest uitleggen waarom de trein was vertraagd.
In dit halve uurtje kon je goed zien hoe zwaar het is om te werken voor
een bedrijf dat tot het uiterste is opgerekt. Deze film zou de NS-
directie verplicht moeten zien, vele malen achter elkaar.
De Britse spoordirecteur, een iets dikkere en kortere versie van Ad den
Besten, was multimiljonair en stond aan het hoofd van een bedrijf met
350 stations en 400 treinen in en rond Londen en Cambridge. Na een dag
van boze lange rijen voor de kaartautomaten, chaos door informatiegebrek
en talloze onverwachte perronwisselingen van verlate treinen zei hij
eerlijk dat hij eigenlijk niet meer had willen terugkomen. Hij kreeg
zelfs galgenhumor. Toen zijn begeleidster zei dat na het werk haar trein
vaak uitviel en dat ze dan een uur moest wachten, zei hij zacht met de
rug naar de camera: "Dan neem je een taxi."
Dat topmensen voor de camera zomaar durven te blunderen tussen hun
werknemers geeft blijk van het enorme vertrouwen dat ze hebben in de
integriteit van de BBC. Ongetwijfeld hadden ze ook rooskleurige
verwachtingen van het echte werk. Op de werkvloer worden ze oprecht
teleurgesteld, zodat de uitzending minder gunstig uitpakt. Toch zouden
in Nederland of elders topmensen zich nooit voor de leeuwen gooien uit
angst voor een kunstje dat hen zou worden geflikt. In Amerika, ook zo'n
land met een Angelsaksische transparantie, zou de baas als farao omringd
zijn door een groot gevolg. Een pr-medewerker zou de hele uitzending
gaan regisseren en situaties van tevoren vastleggen met alle logistiek,
zodat zich op de werkvloer geen verrassing voor kan doen. Ik vrees dat
het in Nederland ook zo zou gaan. De publieke omroep geniet niet het
vertrouwen van de BBC en bovendien heeft de Nederlandse elite een
uitzonderlijk hautaine houding van "bij ons gebeurt zoiets niet". Dat is
af te meten aan de weigering van Kok om elegant excuses aan de Italianen
te maken voor gewelddadig optreden van ordebewakers in het stadion,
hoewel zelfs zijn eigen protocol-medewerker die bewuste nacht in de cel
heeft gezeten. Dat het incident tot grote proporties wordt opgeblazen,
heeft het Nederlandse gezag aan zichzelf te danken. Nu is het te laat
voor excuses. Gemiste kans.
Ik heb inmiddels allerlei verklaringen het scherm zien passeren, de
Italianen konden niet tegen hun verlies van de finale (stadiondirecteur
J. van Merwijk), het ligt aan de televisie en aan buitenlandse politici
(EK-directeur H. Been). De bij het incident aanwezige EK-woordvoerder Ed
van Westerloo en politiebondvoorzitter H. van Duijn lieten hen gisteren
in het Journaal meteen door de mand vallen, want zij vonden dat
het echt niet kon. Anders dan ik eerder suggereerde, is het stadion geen
publiek terrein, zodat er andere regels gelden dan op straat maar
volgens Van Duijn en Van Westerloo hoorden stewards er niet zo hard op
in te slaan.
Ook in dat licht was het heerlijk om te zien hoe de Britse particuliere
spoordirecteur zich gisteren door zijn eigen werknemers liet recht
zetten. "Zou je dit werk willen doen met onbetaald overwerk, geen vrij
op zon- en feestdagen voor 10.000 pond per maand?", vroeg een conducteur
aan hem. "Om eerlijk te zijn, nee", antwoordde zijn directeur.
De problemen van het Britse, geprivatiseerde spoor zijn groter dan die
van de NS maar beide lijden aan ondercapaciteit door chronisch
investeringsgebrek. Aan het slot van de uitzending zagen we de man weer
in zijn directiekamer. Met de camera erbij prees hij zijn werknemers op
de werkvloer. Zij zouden meer aandacht moeten krijgen, zei hij. Je zag
zijn stafleden knikken met een lachje van "dat gaat wel weer over".