Medeleven met zijn vriend Frank Rijkaard en bewondering voor de Italiaanse verdedigers bepaalden de stemming bij Ruud Gullit na de uitschakeling van Oranje op het EK voetbal. "Ik vind het a-sociaal dat Van Gaal openlijk sollici- teerde naar de baan van bondscoach, terwijl Frank er nog zat."

Door Robèrt Misset

Alsof hij zelf een strafschop had gemist tegen Italië, meldde Ruud Gullit zich gisteren op de golfbaan om de frustraties na de uitschakeling van het Nederlands elftal op het EK 2000 van zich af te slaan. Maar op de tribunes van de Arena voelde Gullit al snel dat Oranje het noodlot over zichzelf afriep. Met het oog van de trainer constateerde de 37-jarige Amsterdammer hoe twee jaar noeste arbeid van zijn vriend en collega Frank Rijkaard werd vernietigd door de groteske blunders vanaf de strafschopstip. "Natuurlijk mag Nederland niet vijf van de zes penalty's missen", zegt Gullit. "Maar ik vind het onzin te concluderen dat Rijkaard daar te weinig op heeft getraind."

Volgens Gullit mag van een bondscoach niet worden verwacht dat hij tijdens een trainingsstage van zes weken drie of vier specialisten in het nemen van strafschoppen kan opleiden. "De spelers moeten bij hun clubs al vele uren hebben geoefend op penalty's en blijkbaar hebben wij in Nederland geen specialisten meer als Johan Neeskens. Maar dan nog kun je op een training onmogelijk de spanning imiteren van het moment, waarop Frank de Boer in de halve finales van een EK een penalty moet nemen. Op de training voel je geen 60.000 hijgende mensen in je nek.

"Ik vind het zo gemakkelijk dat de zogenaamde analisten nu gaan roepen wat we allemaal fout hebben gedaan bij het nemen van strafschoppen. Nee, het is helaas niet de eerste keer dat we falen in die discipline. Maar hebben de heren analisten ooit zelf voor het oog van de wereld een strafschop moeten nemen? Ik wel en ik was er geen held in. Bij mij zag je meteen in welke hoek ik de bal zou schieten en ik liet die klus graag over aan de specialisten. De moeilijkste fase bij het uitvoeren van een strafschop is die vreselijke wandeling van de middenlijn naar de strafschopstip. Dan gaat er zoveel door je heen! Ik weet hoe ellendig Frank de Boer, Kluivert, Stam en Bosvelt zich nu voelen. Maar het had natuurlijk nooit mogen gebeuren."

En zo blijft Gullit met Rijkaard wachten op de generatie voetballers die hun succes met Oranje op het EK in 1988 kan evenaren. "Ik vind het moeilijk deze ploeg te vergelijken met het Nederlandse team van twaalf jaar geleden", zegt Gullit. "Dan moet ik mezelf als speler en toeschouwer vergelijken. Maar je beleeft een EK veel intenser, wanneer je er zelf deel van uitmaakt. Elk elftal heeft bovendien zijn eigen charme. Ik weet wel dat iedereen in 1988 een verschrikkelijke honger had, we hadden immers niet veel gewonnen. Deze jongens hebben bij diverse topclubs al heel wat successen behaald. Maar het wachten is op die éne hoofdprijs. Toch vind ik dat ook deze generatie met dezelfde egards moet worden behandeld als die uit '88. Dat mag je niet afmeten aan een schlemielige nederlaag tegen Italië na strafschoppen."

Hoewel Gullit als supporter van Oranje intens meeleefde in de Arena kon hij zijn liefde voor het Italiaanse voetbal niet verbloemen. Met een meewarige blik luisterde hij naar die "typisch Nederlandse commentaren" over de negatieve spelopvatting van Italië. "Het Italiaanse spel sprankelt niet. Maar het was weer meedogenloos in zijn effectiviteit", stelt Gullit. Met bewondering had hij de passie aanschouwd van de Italiaanse verdedigers Cannavaro en Nesta. "Als trainer kan ik slechts mijn hoed afnemen voor die jongens. Zij hebben grandioos verdedigd, Kluivert werd er moedeloos van. Het spel van Cannavaro en Nesta illustreerde nog eens hoe moeilijk het is om te slagen in de Serie A."

Het kan niet anders of diep in zijn hart zal ook zijn gabber Rijkaard respect hebben getoond voor de Italiaanse gave een bunker te bouwen voor het eigen doel, veronderstelt Gullit. "Juist met tien man heeft Italië weer gedemonstreerd dat ook verdedigen een kunst is." En Nederland heeft onder leiding van Rijkaard bruikbare onderdelen van het catenaccio gekopieerd, meent Gullit. "Rijkaard is in zijn carrière als speler het meest beïnvloed door de manier waarop wij bij AC Milan voetbalden. Davids en Cocu samen op het middenveld, dat was helemaal Milan. Zo speelde Rijkaard zelf met Ancelotti en later Albertini naast zich.

"Het was aanvankelijk een botsing van culturen. Van Basten, Rijkaard en ik kwamen uit een land dat gewend was blind aan te vallen. In Nederland begint iedereen te zeiken als we een keer niet mooi winnen, zoals tegen Tsjechië. Volgens mij werd ook te veel de nadruk gelegd op het systeem. Het gaat toch vooral om de instelling, waarmee je de tactiek uitvoert. De Italianen stopten eenvoudig met voetballen als ze met 1-0 voorkwamen. Vanuit die twee extremen hebben we naar een balans gezocht. Rijkaard heeft bij het Nederlands elftal hetzelfde gedaan. Het concept van AC Milan heeft ook zijn vruchten afgeworpen bij Oranje."

En cynisch: "Maar nu zullen de honden wel weer uit hun schuilkelders komen om Rijkaard te verscheuren. Nu heeft het aan de tactiek en aan zijn wissels gelegen dat Nederland niet kon winnen van Italië. Nee, ik begreep ook niet waarom Bergkamp werd vervangen door Seedorf. Nederland kwam ook duidelijk kracht en raffinement tekort in de aanval. Uit pure wanhoop over zijn isolement ging Kluivert zwerven en misten we voorin een aanspeelpunt. Maar Rijkaard zal zijn motieven hebben gehad. Een week geleden was Frank een topcoach na die 6-1 overwinning op Joegoslavië, gaan we nu beweren dat het goed is dat hij opstapt? Nu wordt Rijkaard alsnog afgerekend op zijn gebrek aan ervaring, ik word daar zo moe van!"

Gullit voorspelde al voor het duel met Italië dat Rijkaard na het EK zijn functie als bondscoach zou neerleggen. "Maar het moment waarop hij zijn afscheid kenbaar maakte, heeft me wel verrast", zegt Gullit. "Ik dacht dat Rijkaard eerst enkele dagen zou wachten alvorens bekend te maken dat hij zijn contract bij de KNVB niet zou verlengen. Frank moet hevig geëmotioneerd zijn geweest na de uitschakeling door Italië. Ik kan me wel voorstellen dat hij niet eerst de spelers heeft ingelicht. Die hebben na zo'n wedstrijd hun eigen sores. Dan werkt het niet als Rijkaard in de kleedkamer komt en zegt: 'Oh ja jongens, ik wilde nog even zeggen dat ik er mee stop'."

Het past ook wel weer bij Rijkaard om zijn gevoel te volgen. "Frank is zichzelf gebleven, hij is niet veranderd", vindt Gullit. "Rijkaard straalt uit dat hij veel heeft meegemaakt. Maar hij komt ook uit een generatie met een rijk voetbalverleden. Die ervaring kun je ons niet afnemen, die maakt ons bijzonder. Rijkaard heeft daar nu als coach voordeel van, ik heb met Chelsea een FA Cup gewonnen en ook Ronald Koeman doet het heel goed als trainer. Danny Blind is volgens mij de volgende uit die generatie die het als trainer gaat maken. Ik ben blij dat volop van onze ervaring gebruik wordt gemaakt. De vraag is vervolgens wat je als trainer met je kennis doet. Het scheelt al veel wanneer je zoals Rijkaard goed met mensen om kunt gaan."

Lang zal Rijkaard volgens Gullit niet zonder werk blijven. "Frank heeft zijn reputatie als trainer gevestigd. Hij kan echt overal naar toe, de topclubs in Europa zullen voor hem in de rij staan. Twee jaar lang oefenwedstrijden spelen was al geen feest voor hem, want we weten allemaal dat je Nederlandse voetballers daar niet warm voor krijgt. Bovendien zie je de internationals als bondscoach hooguit één keer per maand. Het zal Frank goed zijn bevallen dat hij nu bijna zes weken lang dagelijks met de spelers heeft kunnen werken. Ik kan me voorstellen dat hij denkt: 'dat wil ik na het EK elke dag doen'."

Ook Gullit denkt dat Louis van Gaal nu de belangrijkste kandidaat is om Rijkaard op te volgen als bondscoach. "Het is logisch dat de broertjes De Boer meteen de naam van Van Gaal lieten vallen, want Louis heeft ze tenslotte naar Barcelona gehaald", zegt Gullit. "Maar dat betekent nog niet dat de KNVB die wens ook inwilligt. Ik weet uit ervaring dat de KNVB lang niet altijd doet wat de spelers willen."

Toch zal Gullit ook gemengde gevoelens hebben bij een mogelijke aanstelling van Van Gaal, want de bij Barcelona vertrokken coach liet zijn ambities wel heel nadrukkelijk merken. "Het is triest te zien dat de aasgieren al opdoken terwijl het EK voor Nederland nog niet was afgelopen. Ik vond het niet netjes dat Van Gaal zo openlijk solliciteerde naar de functie van bondscoach, terwijl Frank er nog zat. Ik heb een hoge dunk van hem als trainer. Maar ik neem het Louis als mens zeer kwalijk dat hij blijkbaar geen respect toonde voor de coach Frank Rijkaard. Misschien moet je tegenwoordig als trainer wel a-sociaal zijn om aan een baan te komen, maar ik zou het niet kunnen." Lachend: "Het zou wel een stunt zijn geweest als Nederland Europees kampioen was geworden en Rijkaard tegen Van Gaal had kunnen zeggen: 'Zo, Louis, nu mag jij het doen, hier heb je mijn elftal. Veel plezier ermee op het WK'."

Tot verdriet van Gullit hoeft de opvolger van Rijkaard in elk geval niet te dromen van een laatste poging van Dennis Bergkamp om zijn interlandcarrière met een hoofdprijs te besluiten. "Ik had tijdens het EK ook kritiek op Bergkamp", erkent Gullit. "Niet om hem te kleineren, maar omdat ik weet hoeveel Dennis in zijn mars heeft. Je weet dat er zoveel in die man zit, dan wil je dat er ook uithalen. Bergkamp deed het elftal tekort. Maar hij is niet zo extravert. Je moet hem echt wakker schudden en soms een beetje ruw als het niet anders kan. Indirect bewees Bergkamp tegen Joegoslavië dat de kritiek niet onterecht was door te laten zien hoe mooi en effectief hij kan voetballen.

"Bovendien ging Dennis voorop in de strijd. Ik heb toen echt genoten van Bergkamp. Als Dennis zo speelt, mag hij wat mij betreft nog jaren doorgaan bij het Nederlands elftal. Ik weet dat Dennis niet wil terugkomen op zijn besluit te stoppen als international. Het komt ook slecht uit dat hij over twee jaar moet vliegen naar het WK in Japan en Zuid-Korea." Met een ironisch lachje: "Als dat nou het enige probleem zou zijn, sturen we Dennis toch met een onderzeeër naar Azië? En anders pakken we een rubberen hamer om hem even te laten slapen voor hij het vliegtuig inmoet." Dan weer ernstig: "Ik wil zo graag dat Dennis het nog een tijdje volhoudt, ik kan hem nog niet missen."

Geamuseerd volgde Gullit de polemiek rond Bergkamp en Davids, die door Johan Cruijff geraffineerd in scène werd gezet. "Rijkaard heeft het diplomatiek opgelost door de kritiek op zijn spelers te relativeren en het soms subtiel aan te wakkeren. Op een dag vond hij het genoeg. Toen schonk Frank geen aandacht meer aan de opmerkingen van Cruijff, anders had het nog een tijdje doorgesijpeld. Maar die druk van buitenaf is niet het grootste probleem. Het gaat erom welke druk je jezelf oplegt en daar kan Rijkaard heel goed mee omgaan. Maar laten we nou niet gaan roepen dat we die zege op Joegoslavië aan Cruijff hebben te danken, omdat hij de topspelers had geprikkeld.

"In veel dingen heeft Johan gelijk. Maar ik slik niet alles voor zoete koek. Het leuke aan Cruijff is dat hij ook de macht heeft om kritiek te uiten. Niemand kan tippen aan het charisma van Cruijff. Hij is de enige in Nederland die boven alle partijen staat, dat is zijn magie, zijn bijzondere status. Ik denk wel eens: 'waar heb je het nou weer over?' Maar Johan maakt van een drol nog een broodje kroket."

Nu hij onlangs voor de derde keer in het huwelijk is getreden - uitgerekend met het nichtje van Cruijff - wenst Gullit zich nog niet uit te spreken over zijn toekomst. "Het is heerlijk om even afstand te kunnen nemen van het voetbal. Ik speel voor mijn lol in een vriendenteam bij AFC en verder wacht ik wel af." Na een korte stilte: "Je hoeft alleen maar naar mijn vrouw te kijken om te begrijpen, waarom ik voorlopig geen club hoef te trainen." En uitbundig lachend: "Als ik nu met een lelijke vrouw was getrouwd, had ik er gemakkelijk een club bij kunnen hebben. Laat mij nog maar even genieten van het leven."

( a d v e r t e n t i e s )