Simmer 2000, de grote reünie van Friezen uit Nieuw-Zeeland, Canada en de VS, is gisteren begonnen.

Door onze redacteur RINSKJE KOELEWIJN

IT HEIDENSKIP, 1 JULI. Een handbeschreven velletje gebloemd briefpapier. Durk Stellingwerf uit Middletown, New York, beschrijft zijn vertrek uit It Heindenskip, Friesland, nu 52 jaar geleden. Hoe hij en zijn vrouw Hilda toen op de 'Veendam' stapten, de oceaanstomer die twee weken later zou aanmeren in Amerika. De reis was tegelijkertijd hun honeymoon.Hij schrijft over de heimwee, hoe erg hij na al die jaren zijn geboortedorp It Heidenskip nog mist. En dat hij zich nog steeds een Fries voelt. Zijn kinderen heten Ruth, Gary en Jim, maar hij noemt ze Romkje, Gerben en Jirk. En dan, tot slot, ontpopt zich de Amerikaan in Durk, als hij schrijft over zijn 100 stuks melkkoeien en 86 stuks jongvee, die gemiddeld 30.750 pond melk leveren en 1.050 pond vet.

Dit is één van de brieven die het organisatiecomité van een reünie van oud-bewoners van het Friese dorp It Heindenskip heeft gekregen. De reünie is onderdeel van de grote reünie aller Friezen, die Elfstedenvoorzitter Henk Kroes twee jaar geleden als voorzitter van Simmer 2000 is begonnen te organiseren. Ruim 265 dorpen en steden gingen, ieder voor zich, op zoek naar de verloren zonen en dochters. In It Heidenskip was er al een vereniging Dorp en Streekbelang, een feestcommissie en een beheerscommissie voor het buurthuis. Voor Simmer 2000 werd een speciale Reüniecommissie opgericht. Secretaresse Hielkje van der Wal verstuurde 700 brieven naar oud-dorpsbewoners, en zeker 374 'emigranten' kwamen gisteren op de reünie.

Froukje Falkena mist vooral de Friese winters, schrijft ze vanuit Warwick. "Hier is geen ijs, en ook geen water. Only kunstijs." Ze ondertekent haar brief met Florence, haar Amerikaanse naam. Ook zij vertrok kort na de Tweede Wereldoorlog naar Amerika, net als duizenden andere Friezen, om de armoede te ontvluchten. De meesten wilden in het nieuwe land een eigen boerenbedrijf beginnen. Volgens Hylke Speerstra, voormalig hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant, nam de volksverhuizing rond 1950 manische vormen aan. Er was een collectieve onrust om het geluk elders te zoeken en Friezen vertrokken, vaak ongeïnformeerd en slecht voorbereid naar Canada, Nieuw- Zeeland en Amerika. Speersta interviewde Friese landverhuizers op alle continenten. Zijn boek Het wrede paradijs wordt vandaag aan koningin Beatrix aangeboden.

De brievenschrijvers Froukje Falkena en Durk Stellingwerf zijn Friezen om ûtens, ze zijn er geboren, ze hebben er een tijd gewoond, maar nu wonen ze er niet meer. Deze maand zullen tienduizenden Friezen zoals zij terugkeren naar hun heitelân, hun vaderland. Niet dat alle 'emigranten' uit Canada of Amerika komen, het merendeel heeft alleen de provincie verruild voor een andere, of is verhuisd naar Workum, een paar kilometer verderop. Voor een dag was het aantal dorpsbewoners verdubbeld, normaal wonen er nog geen vierhonderd mensen in It Heidenskip. Een grote feesttent is neergezet op het terrein van de Fierljepforiening, de plaatselijke polsstokspringvereniging. Er is een koffietafel, oudhollandse kinderspelen, ouderwetse landbouwwerktuigen staan opgesteld in de weilanden tussen de koeien. Bijna iedereen die ooit geboren werd in It Heidenskip is nu boer, in het dorp zelf of elders.

Assuerus Brandsma (45), de oudste van zes kinderen, nam niet de boederij van zijn vader over. Hij vertrok toen hij vijfentwintig was naar Nieuw- Zeeland. Hij wilde een eigen boerenbedrijf beginnen, hij werd onderhoudsmonteur bij een staalfabriek in Waiuku. Zijn broer Siebe woont nu in de ouderlijke boerderij, Assuerus logeert er tijdens Simmer 2000. Hij spreekt nog vloeiend Fries, zijn vrouw is ook Friezin. Maar waar een Fries achter elke zin 'nou' zegt, sluit hij af met een Engelse 'hey'. Wat mooi is aan Nieuw-Zeeland? De rust en de ruimte. De grote stad is veertig kilometer verderop, vanuit It Heidenskip ligt de stad (Workum) al zes kilometer verderop. Hij vertrok niet zoals de oudere emigranten uit armoede, voor hem was het avontuur. "Ik ging werken bij een Nederlandse boer. Ik kon altijd weer terugkomen als ik het daar niet zou rooien. Dan had ik een mooie vakantie gehad." Het kleine kerkje aan het water was gisteren de hele dag open voor bezichtiging. Vijftig jaar geleden preekte dominee De Jonge daar elke week, zoon Freek de Jonge ging op zondagmiddag mee. "Ik heb er maar tot mijn zevende gewoond, maar het is toch een plek waar ik vaak terugkom." Alle try-outs van nieuwe shows doet hij in zijn geboorteplaats. "Misschien doe ik het voor het local hero-idee. Wat ik daar heb meegemaakt, telt mee in wat ik doe. Als ik daar optreed, deel ik iets gemeenschappelijks met hen: ik verwoord iets wat zij herkennen."

Gisteravond kwam De Jonge zijn lied Vaders stem voordragen in de feesttent van It Heidenskip. Na zijn optreden begon het avondvullende programma, met een revu door de plaatselijke toneelclub, een uitvoering van zangvereniging De Lofstem en het muziekkorps Studio. De Jonge: "Kneuterig? Gelukkig wel. Dat is in It Heidenskip de realiteit."

( a d v e r t e n t i e s )