De economische groei lijkt onstuitbaar. Het zou Nederland nu niet misstaan aandacht te vragen voor een grotere investering in sociaal verantwoorde globalisering, meent Henny Helmich.

Er lijkt geen einde te kunnen komen aan het economische feest dat in Nederland wordt aangericht. De economie is op weg naar een toestand van bijna vergeten volledige werkgelegenheid. De staatsschuld neemt percentagegewijs af. De belastingopbrengsten groeien en de sociale uitgaven verminderen omdat steeds meer mensen voor zichzelf kunnen zorgen. Politieke partijen halen makkelijk hun financiële doelstellingen, en in een rimpelloze paarse vijver is er voor elke politieke wens opeens voldoende ruimte om naar tevredenheid compromissen te sluiten. Die politieke doelstellingen zijn op zich zo gek nog niet: in rijke tijden staatsschuld verder omlaag brengen is verstandig en extra investeren in onderwijs en gezondheid, het human capital van de nieuwe kenniseconomie, is na jaren van cumulatief achterstallig onderhoud ook hard nodig.

En dan blijken we plotseling onverwacht nog véél rijker te zijn dan werd gedacht. Het bezit van gouden en luchtkastelen in de vorm van frequenties voor mobiele telefonie is enorm. Nu kan misschien de staatsschuld nog wat sneller omlaag en kunnen de scholen in achterstandswijken wat beter worden opgeknapt. Misschien kunnen ook de leraren wat meer compensatie krijgen voor hun inzet om de Nederlandse studievilla goed te ontwikkelen. En er is aan alle kanten creatieve ruimte om nieuwe investeringen te bedenken in de vorm van generatiefondsen voor jongere mensen en vergrijzingsfondsen voor ouderen.

Zonder ook maar iets af te willen doen aan die fantástische plannen en die verfrissende creativiteit valt het op dat juichend wordt gedaan over onverwachte windfall-winsten en de investering daarvan, terwijl voorbij wordt gegaan aan het feit dat het gaat om de aanwending van maatschappelijk kapitaal. En over de besteding van maatschappelijk kapitaal dient een politieke discussie te worden gevoerd zonder de beneveling door een zogeheten gratis gewonnen jackpot. Want voor die luchtkastelen die opeens waarde blijken te hebben, wordt wél collectief betaald.

De mobiele bellers zullen deze windfall straks betalen als de mobiele telefoonaanbieders hun hogere kosten maandelijkse afrekenen (waardoor dus sprake is van een politiek besluit om de kosten voor een collectieve heffing aan de gebruiker van dit product toe te rekenen). Maar ook de economie als geheel en als deelnemers aan die economie wij dus allemaal, zullen in volle vaart op weg naar de dot.com-economie de invloed ondervinden van deze potentieel remmende overheidsheffing op nieuwe en vitale economische activiteiten.

Hier wordt niet beweerd dat dit niet zou mogen, en dat het niet politiek slim zou zijn om een dergelijke belasting te heffen nu juist deze sector in volle expansie is en de kosten beter verborgen zijn. Maar bij belastingheffing zou het wel degelijk moeten gaan om een politiek heldere afweging. Voor zover die kon worden waargenomen was dat één van politici die onder invloed leken te verkeren van de super-jackpotknaller. Er was ook een maatschappelijk belang te bedenken geweest in het op grote schaal gratis ter beschikking stellen van telefoons, gesprekstijd en computers zodat de files in het woon- werkverkeer kunnen worden verminderd.

Of misschien viel er wat te zeggen voor goedkoop en heffingsvrij sporen naar volledige werkgelegenheid zodat ook de gemarginaliseerde sociale groepen beter kunnen deelnemen aan het economische banket. Wat zou de Nederlandse kiezer ervan denken als plotseling de lucht boven de weg waarover hij zijn auto stuurt tegen eenzelfde soort tarief werd verkocht aan particuliere bedrijven? En zou het ook niet fatsoenlijk zijn om in de discussie over de besteding van de nieuwe rijkdom noodzakelijke investeringen in de kwaliteit van de samenleving de blik wat breder te richten dan op de Nederlandse navel? Het is teleurstellend dat de vaderlandse politieke visionairs zo'n enorm gebrek aan aandacht tentoonspreiden voor de mensonwaardige armoede van 1.2 miljard medeburgers in de wereld.

In een toenemende mondiale samenleving - ja, die met dat menselijke gezicht - is het een misvatting te denken dat de windfall van wijdverspreide en structurele armoede gratis kan worden geoogst, en in een geïsoleerd Europa feest gevierd wordt, zonder dat iets gemerkt wordt van de storm die in delen van Afrika woedt en waar zojuist een soort Eerste Wereldoorlog is gevoerd.

Nederland loopt al voorop, zullen ingewijden misschien zeggen, met de uitgaven van 0.8 procent van het BNP voor ontwikkelingssamenwerking, een uitgavenpost die met de economische groei automatisch meegroeit. Maar het zou pas verheugend zijn geweest wanneer politieke visie ertoe had geleid dat Nederland het voortouw had genomen om tijdens de recente 'dot.com'- EU-top in Lissabon aandacht te vragen, naast het versterken van het sociale Europa, voor een grotere investering in een sociaal verantwoordelijke globalisering. Onverwachte rijkdom uit telefoonfrequenties, die ook in andere Europese landen dezer dagen wordt geoogst, had zo onder meer kunnen bijdragen aan internet in elk Afrikaans dorp.

Dat alléén is natuurlijk geen oplossing voor de armoede in de wereld. Maar het zou wel een politieke doelstelling geweest zijn, die we dan niet van Bill Clinton hadden hoeven te horen. Of is investeren in mondiale collectieve goederen zoals sociale rechtvaardigheid, als idee te ouderwets om mee te tellen in de moderne dot.com party?

Henny Helmich werkt bij het OESO Ontwikkelingscentrum in Parijs.

( a d v e r t e n t i e s )