Volkomen onverwacht nam bondscoach Rijkaard gisteren ontslag. Een nieuw contract lag al klaar.

Door onze redacteur ERIK OUDSHOORN

AMSTERDAM, 30 JUNI.Een nieuw tweejarig contract tot en met het WK van 2002 lag min of meer klaar voor Frank Rijkaard. Al moest er nog wel over onderhandeld worden. De KNVB had de intentie om met de 37-jarige Amsterdammer door te gaan. Dat verklaarde directeur betaald voetbal Arie van Eijden gisteren op de vroege ochtend. Hij meende te weten dat ook Rijkaard een vervolg wilde geven aan zijn ambtsperiode als bondscoach. "Tenzij er iets op zijn weg komt dat hem van gedachten doet veranderen," zei Van Eijden.

En dat kwam er sneller dan wie ook kon vermoeden. Na de halve finale tegen Italië gooide Rijkaard met een harde klap deur achter zich in het slot. Zijn ontslag kwam onverwachts. "Mijn besluit staat vast", zei hij voor de zekerheid tegenover de media die hij de primeur gunde. En wie hem kent weet dat het dan ook zo is. De KNVB en de spelers waren toen door hem nog niet op de hoogte gesteld.

Typisch Rijkaard. Hij voelde dat zijn missie was mislukt. En daar zou hij in deze functie moeilijk overheen kunnen groeien. Rijkaard had de lat hoog gelegd. Net als een groot deel van het Nederlandse volk was ook hij van mening dat Oranje in eigen land Europees kampioen kon worden en in ieder geval de finale moest halen. Reeds vóór het EK nam hij zichzelf voor op te stappen als aan dat verwachtingspatroon niet beantwoord zou worden. Gisteravond viel het doek voor Oranje. "Desastreus. Een gemiste kans", prevelde Rijkaard.

In de optiek van de KNVB heeft Rijkaard wél beantwoord aan de gestelde doelen. De oefenwedstrijden werden goed bezocht en het Nederlands elftal ging niet af. In een technisch beleidsplan van de bond staat dat Oranje op een eindtoernooi zich moet kwalificeren voor de halve finales of in elk geval de kwartfinales. Rijkaard had verder een goede band met de spelers opgebouwd die hem zelden bekritiseerden. Vandaar dat de naam van Louis van Gaal tot gisteren niet aan de orde was voor de KNVB. Ondanks het feit dat de gelouterde oefenmeester al meermalen heeft verklaard het ambt van bondscoach graag te willen bekleden. En ondanks het feit dat diezelfde Van Gaal na zijn ontslag bij FC Barcelona ook beschikbaar is.

Met de aanstelling van Rijkaard ging de KNVB twee jaar geleden een hachelijk avontuur aan. Hij was vierde keus nadat Cruijff, Jansen en Neeskens niets voor de loodzware baan voelden. Als voetballer had Rijkaard een geweldige staat van dienst. Als coach was hij totaal onervaren. Zijn leidinggevende capaciteiten, sociale vaardigheiden en analytisch vermogen waren slechts bekend van de cursus en het WK '98 waar hij optrad als assistent van Hiddink. "Je kunt alle risico's in het leven van tevoren beperken door een goede analyse te maken", vindt Van Eijden, die hem aanstelde. "Rijkaard heeft een zeer sterk karakter met nogal wat levenservaring. Wij hebben in de aanloop naar het EK nooit aan hem getwijfeld. Alleen van buitenaf werd de druk opgevoerd."

In de oefenwedstrijden vielen verschillende zaken op die duidden op gebrek aan ervaring. Hij had aanvankelijk weinig te melden op persconferenties, wilde in Duitsland zelfs niet achter de microfoon plaatsnemen voor een volle zaal met journalisten. KNVB-woordvoerder Rob de Leede heeft Rijkaard gaandeweg gewezen op het belang van een goede communicatie met de media en hem daarin ook begeleid. Kort voor en tijdens het EK is Rijkaard zich aanzienlijk beter gaan presenteren. Toen hij in vergelijking met andere ploegen een gebrek aan bezieling constateerde, speelde hij dat handig uit via de pers.

In tactisch opzicht probeerde Rijkaard tijdens een lange oefencampagne in zeventien wedstrijden (met elf gelijke spelen) talrijke spelsystemen uit. Zelden wekte Rijkaard de indruk dat hij werkte aan een ingespeeld elftal met vaste spelpatronen. Pas op het EK na een stroeve start een representatief elftal. Rijkaard groeide op het EK in zijn rol als bondscoach. Hij maakte altijd een ontspannen indruk, toonde vaak een heldere visie en ging goed om met de kritiek van buitenaf. Dat werkte door naar de spelersgroep waar de sfeer bijna optimaal was te noemen. Maar in de wedstrijd tegen Italië nam Rijkaard onder hoogspanning een aantal discutabele beslissingen.

Rijkaard beweert dat er in Hoenderloo voldoende op penalty's is getraind. Er was in de wedstrijd weinig van terug te zien. Of de spelers lieten hem in dit opzicht in de steek, of er is te vrijblijvend op geoefend. Nederland kon het afbraakvoetbal van Italië, dat volgens bondscoach Zoff zich ingroef wegens de rode kaart, niet afstraffen en dat mocht zowel de spelers als de coach zich aantrekken.

De KNVB en het Nederlands elftal moeten verder. In september wacht al weer de eerste WK-kwalificatiewedstrijd. Van Gaal is de meest geschikte kandidaat om Rijkaard op te volgen. Hij kent deze generatie spelers en als strateeg heeft hij zijn sporen verdiend. Van Gaal moet zijn aangekondigde sabbatical year maar even uitstellen. Al hij zich tenminste vrij kan maken in het Land van Ooit. Met de kritiek van media en de publieke opinie moet hij leren omgaan. Die verstomt vanzelf bij goede resultaten.

( a d v e r t e n t i e s )