Engeland breekt zich na nieuwe rellen in Charleroi en Brussel het hoofd over de vraag waar hooliganisme vandaan komt.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

LONDEN, 19 JUNI. Trots en schaamte, zo luidt in het kort het Engelse oordeel over het voetbaltreffen van het afgelopen weekeinde in België. Trots op de eerste Engelse overwinning op Duitsland in 34 jaar, schaamte dat Engeland opnieuw zijn naam heeft waargemaakt de grootste Europese exporteur van voetbalgeweld te zijn.

Terwijl België zaterdagnacht en gisteren honderden Engelse gearresteerde supporters in handboeien met militaire transportvliegtuigen en veerboten retour zond, vraagt het land zich af wat de prijs zal zijn van de jongste eruptie van het hooliganisme, dat al dertig jaar een Engelse ziekte is. Jack Straw, de minister van Binnenlandse Zaken, heeft vanmorgen geweigerd de verantwoordelijkheid te nemen voor misdragingen door Engelse jongeren in Charleroi en Brussel. De UEFA, organisator van het Europees kampioenschap, dreigde eerder Engeland uit het toernooi te gooien wegens het "schandalige" geweld door ongeregelde fans en zei dat de Britse overheid te weinig aan preventie had gedaan.

De ruzie in het Britse parlement komt pas net op temperatuur. Inzet is een Orwelliaanse wet die de politie macht geeft paspoorten af te pakken van mensen die niet zijn veroordeeld voor een vergrijp. Ook is duidelijk dat de Engelse kansen om in 2006 het wereldkampioenschap voetbal te organiseren niet zijn toegenomen. De beslissing daarover valt volgende maand.

En in het kielzog van the big one, zoals de wedstrijd Duitsland- Engeland in supporterskringen allang heette, doet het land nóg een bekende excercitie. Het breekt zich het hoofd over de vraag waar het hooliganisme vandaan komt. "Het is een cultureel probleem", zei Tony Banks, oud-minister van Sport, gisteren. "Deze individuen voelen zich in het buitenland kennelijk vrij van alle remmingen en brengen [daarna] schande over het land." Banks' oordeel combineert twee bestaande denkscholen over de bron van het Engelse voetbalgeweld: de school die geen diepere oorzaak van het geweld ziet en de school die het hooliganisme ziet als symptoom van culturele, psychologische of sociaal-economische bewegingen. De eerste school redeneert ongeveer als volgt: als Engelsen tijdens Euro 2000 een café afbreken in Brussel heten ze hooligans, maar doen ze hetzelfde op bier- en seksvakantie in Ibiza, dan zijn het gewone boeven. "En als je ze in het leger naar Sierra Leone stuurt zijn het helden", voegt een veteraan- waarnemer van het Engels voetbal eraan toe.

Paul Dodd, een gevreesde ex-hooligan uit Carlisle die nu goed verdient als expert over het voetbalgeweld, gelooft net zomin in een diepere oorzaak.

Supporters 'op zoek naar hun identiteit'

Hij was "een van de duizenden lads in de hele wereld die ervan houden onder vrienden te zijn, een beetje te lachen, een biertje of wat te drinken en een potje te knokken", zegt hij. Hooliganisme is er sinds de Britten het voetbalhebben uitgevonden, "a working class thing" en niet iets om serieus te nemen, althans niets om psychologen het hoofd over te laten breken.

Maar de andere school denkt wel dat er meer aan de hand is. Zij geloven in het bestaan van de zogeheten Ingerland factor, genoemd naar de ongearticuleerde manier waarop Engelse supporters de naam van hun land scanderen. Volgens Mark Perryman, de uitvinder van de term, komt het voetbalgeweld neer op "het zoeken naar identiteit". Het is geen toeval dat de Schotten en supporters uit Wales in het buitenland niet gewelddadig zijn. Hun identiteit is verzekerd, nu hun autonomie is verankerd in zelfbesturen in Edinburgh en Cardiff. Maar voor de Engelsen - de 'verweesde natie' in het steeds lossere verband van de Britse Unie - geldt dat niet, aldus Perryman. Niet voor niets beschilderen supporters hun gezicht met de vlag van St George, de Engelse schutspatroon, en niet met de Britse Union Jack. En weliswaar zingen de fans 'Britse' liederen als Rule Brittannia en God Save the Queen, maar óók het Engelse No surrender to the IRA scum.

In het buitenland begraven Engelse fans hun onderlinge en bloedige twitsen en treden op als één man tegen de vijandige buitenwereld. Daarbij trommelen ze vertrouwde clichés op zoals de Duitsers in de rol van nazi's of de Fransen als lafaards. Perryman: "Het volgen van het Engelse team, vooral in het buitenland, heeft alles te maken met het heruitvinden van onszelf als natie." Mark Leonard, directeur van het Foreign Policy Center, een aan de regering-Blair gelieerde denktank, heeft eerder gezegd dat het geen toeval is dat dat via de sport gebeurt. Want naast de Engelse taal, de monarchie, het staatsbestel en de sociaal-economische orde, verkeert volgens hem ook de sport als Brits symbool en steunpilaar van het Britse zelfbeeld "in een crisis". Sport - met name voetbal - had eerst alles te maken met fair play en en teamgeest, maar is nu doorschoten met geweld, commercie, drugs en valsspelen. Britse arbeiders, die in een globaliserende wereld toch al steeds minder zekerheden hebben, zoals een baan, scheppen volgens die theorie "schouder aan schouder in het buitenland een nieuwe eenheid".

( a d v e r t e n t i e s )