NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HARRY VAN WIJNEN
In Hilversum doet het schampere grapje de ronde dat de NOS op Koninginnedag niet de nationale omroep is die zij volgens de mediawet moet zijn, maar een verlengstuk van de hofhouding van Paleis Noordeinde. Filiaal van de Rijksvoorlichtingsdienst. Rechterhand van de koningin. Her Majesty's voice.

Die spot komt voor een deel voort uit het feit dat de omroepen de zon niet in het water kunnen zien schijnen - omdat zij op die dag geen rol meer spelen - maar geheel ongegrond is ze niet. De NOS-televisie beperkt zich namelijk niet volgens zuiver journalistieke normen tot het registreren en uitzenden van het officiële programma van Koninginnedag. De NOS is zendgemachtigde met een door de wet opgedragen speciale taak (het uitzenden van nationale evenementen), maar ze beschouwt zichzelf ook als medeverantwoordelijk voor de organisatie van die evenementen.

In die enigszins symbiotische relatie is de NOS-televisie niet voor 100 procent een journalistiek bedrijf (zoals de NOS-radio), maar ten dele een uitzendbedrijf dat interim-management levert aan het Hof en de Rijksvoorlichtingsdienst. Dat wil niet zeggen dat de NOS geheel aan de leiband van het Hof loopt. Op bepaalde onderdelen van het Koninginnedagprogramma is het eerder andersom en houdt het Hof soms vergaand rekening met de wensen van de NOS. De macht van Rudolf Spoor, de veteraan-regisseur die de uitvoering van de NOS-operatie leidt, gaat zo ver dat hij voor een deel de route van de koninklijke stoet door Katwijk bepaalt. Als er een straatje in de route ligt dat te nauw is voor de opstelling van de camera's, dan spreekt Spoor zijn veto uit en neemt de koningin een ander straatje.

Daar staat tegenover dat de NOS niets te bepalen heeft als het om een interview met de koningin gaat. Het gisteravond uitgezonden vraaggesprek van Beatrix met NOS-verslaggeefster Maartje van Weegen is uit en ter na en geheel overeenkomstig de voorwaarden van de regering voorbereid. Lars Andersson, de chef van NOS-Aktueel, onder wiens verantwoordelijkheid de nationale evenementen op de televisie vallen, is volgens collega's in Den Haag en Hilversum wel tien keer naar het Hof en de RVD geweest om het interview vooraf door te spreken.

Het ligt in de rede dat de koningin, op grond van de voor haar geldende ministeriële verantwoordelijkheid, zich niet l'improviste op de televisie laat interviewen. Zij kan zich, krachtens die constitutionele regel geen spontane kritiek of uitvallen veroorloven, en het is dus niet onredelijk dat zij meester over haar eigen woorden wil blijven. Maar gegeven die beperking zou dan ook eerder van een zorgvuldig vormgegeven monoloog dan van een interview gesproken moeten worden.

Dat het ook anders kan, bewees onlangs NOS-verslaggeefster Margriet Brandsma. In Japan kreeg ze kroonprins Willem Alexander voor de camera aan de praat, en wel op een manier die zich voor herhaling en uitbreiding leent. De verslaggeefster van het NOS Journaal vertegenwoordigt binnen de televisiesector de 'andere' NOS (namelijk die van het NOS Journaal), die journalistieke maatstaven boven bedrijfspolitieke laat gelden. Brandsma neemt geen genoegen met halve antwoorden, is vasthoudend en paart intelligentie aan deskundigheid. Over tien jaar zal haar methode niet alleen in heel de televisiejournalistiek navolging vinden, maar ook ten paleize als normaal worden beschouwd.

Het pleit voor het NOS Journaal dat het Brandsma achter de kroonprins aan naar Japan gestuurd heeft en in het algemeen aan haar diensten de voorkeur geeft boven die van de 'koninklijke' redactie van Lars Andersson c.s.. Margriet Brandsma heeft het voortouw genomen in de discussie over de rol van het koningsschap, terwijl de daarvoor aangestelde royaltyspecialiste in geen velden of wegen te bekennen was.

Zaterdag: 20 jaar Koningin Beatrix (Herh.), TV2, 15.00- 16.00u.; Koninginnedag. Hoogtepunten, TV2, 19.00-19.35u.; De kroon die knelt, Ned.3, 22. 15-23.05u.