NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De ene hulpactie komt snel op gang, de volgende begint nooit. Vijf experts over de invloed van beelden, snelle en langzame rampen en de hulpvraag van getroffen landen.

Door onze redacteuren YASHA LANGE en GUIDO DE VRIES

ROTTERDAM, 3 MAART. Drie dagen na de aardbeving in Turkije kondigden de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) een nationale inzamelingsactie aan. Dat was snel, heel snel.

In Mozambique regent het al een maand. Pas vanmiddag komen de directeuren van de SHO bij elkaar. Wat te doen aan Mozambique?

Jan Bouke Wijbrandi is erbij. Hij coördineerde verschillende grote hulpacties en is nu hoofd fondsenwerving bij Artsen zonder Grenzen. Drie factoren spelen een rol bij de vraag of er een grote (televisie)actie op poten moet worden gezet, zegt hij.

"We vragen we ons allereerst af wat de omvang van de ramp is. Rechtvaardigt het een nationale inzamelingsactie of kunnen de afzonderlijke organisaties het alleen af? De omvang meten we niet zozeer aan het aantal doden, maar vooral aan materiële schade, de kosten voor hulp en de behoefte aan onmiddelijke opvang."

De tweede vraag voor SHO luidt: Is er verzoek om hulp vanuit het getroffen land? In China was vorig jaar een enorme overstroming, maar geen verzoek tot hulp. Aardbeving in India: zelfde verhaal.

En de belangrijkste vraag: wordt de actie een succes? "Het is moeilijk in te schatten, maar daar gaat de besluitvorming bijna altijd over. Blijft het in de media of gaat het wegëbben? Als het wegebt heeft een actie geen kans van slagen. Dan moeten we er niet aan beginnen."

Bij de ene ramp is een actie in een paar dagen op touw is gezet. Bij een andere (slepende oorlog in Zuid-Soedan) komt het er nooit van. Welke factoren spelen volgens Wijbrandi en andere experts hierbij een rol?

Meer geld voor een 'snelle' (aardbeving) dan voor een 'langzame' (hongersnood) ramp?

Boudewijn Poelmann, werkte tien jaar voor Novib, nu directeur Nationale Postcodeloterij: "Absoluut. Een langzame ramp is geen nieuws. Een snelle ramp wel."

Theo Schuyt, projectleider van het VU-onderzoek 'Geven in Nederland': "Bij een snelle ramp, zoals de aardbeving in Turkije, hebben de mensen meteen in de gaten wat er aan de hand is. Dus komen ze prompt met geld over de brug. In Mozambique was sprake van een langzame ramp."

Jaap Zeekant, voorzitter Nederlands Genootschap van Fondsenwervers: "Als de volle omvang van een ramp snel bekend word, is men sneller bereid te geven." Jan Bouke Wijbrandi, Artsen zonder Grenzen en SHO: "Maakt niets uit voor ons, maar het is wel lastig om een langzame ramp snel in de media te krijgen."

Is een oorlog anders dan een natuurramp?

Paul Hoebink, onderzoeker bij het Derde Wereldcentrum aan de Katholieke Universiteit Nijmegen: "Ja, dat speelt mee. Een oorlog is een gemaakte ramp, terwijl een overstroming iets is dat je overkomt. Bij het laatste zijn mensen sneller geneigd in de buidel te tasten."

Zeekant: "Als het een natuurramp betreft, is het duidelijk dat het om objectief onheil gaat. Dan is de bereidheid te geven groter dan in geval van oorlogsslachtoffers."

Poelmann: "Nee, beide zijn nieuws."

Wijbrandi: "Nee, niet wat mij betreft. Slachtoffers kun je niet verwijten dat ze slachtoffer zijn geworden.

Speelt de nabijheid van het getroffen land een rol?

Schuyt: "Het hoeft niet echt zo te zijn. Maar Turken en Molukkers in Nederland kunnen wel de aandacht op een catastrofe in hun landen vestigen." Poelmann: "Jawel, ook voor journalisten. De burgeroorlog in Liberia is niet te filmen, de aardbeving in Turkije juist wel."

Hoebink: "Zeker. Met Kosovo en Turkije kunnen wij ons makkelijker identificeren."

Wijbrandi: "Gelukkig zie je dat de Nederlandse bevolking in het verleden het onderscheid niet maakt."

Maakt het uit of het land zelf hulp vraagt?

Wijbrandi: "Als een land niet om hulp vraagt, kunnen wij niets doen." Zeekant: "Klagen helpt niet."

Poelmann: "Een snelle hulpvraag van een land kan ook achterdocht wekken. De omvang van de ramp wordt soms aangedikt om meer hulp te krijgen."

Maakt de frequentie van hulpacties uit?

Schuyt: "Nee. Als je op de snelweg een ernstig ongeluk ziet gebeuren rijd je niet door, omdat je vorige maand óók al getuige was van zo'n crash." Zeekant: "Als zich elke maand een ramp zou voordoen, zou de bereidheid te geven afnemen."

Hoebink: "Vorig jaar is dat met Mitch, Kosovo en Turkije niet gebleken. Dat was heel opmerkelijk."

Hoe belangrijk is de rol van de media?

Poelmann: "Media-aandacht is het yes of no van de hulpverlening. Het is allesbepalend voor de betrokkenheid van het Nederlandse volk én daarmee voor het besluit of er een actie moet worden begonnen. Zonder media-aandacht beginnen de hulporganisaties daar liever niet aan."

Schuyt: "Heel belangrijk."

Hoebink: "Doorslaggevend. De aandacht voor Ethopië kwam na een BBC- documentaire. Die vrouw die is bevallen in een boom zou wel eens hét beeld van Mozambique kunnen worden."

Wijbrandi: "Doorslaggevend. Zonder voortdurende aandacht heeft een actie geen kans van slagen en moeten wij er ook niet aan beginnen."

( a d v e r t e n t i e s )