NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Met zwarte lesbiennes valt niet te spotten

Na het ontslag van nieuwslezeres Avery Haines woedt in Canada een debat over de cultuur van politieke correctheid. Is die te ver doorgeschoten?

Door onze correspondent FRANK KUIN

MONTRÉAL, 1 MAART. Is het anno 2000 betamelijk om een grapje te maken over een lesbische, zwarte vrouw die stottert en aan volksdansen doet? En als deze zwarte, volksdansende, stotterende lesbienne nou ook nog eens in een rolstoel zat, met een rubber been? Kun je dan een grapje over haar maken, vooropgesteld dat je dat doet in een context van zelfspot?

Jawel, moet kunnen, dacht Avery Haines, nieuwslezeres bij het Canadese commerciële televisiestation CTV. Haines kwam niet goed uit haar woorden bij een item over noodlijdende Canadese graanboeren en ving haar gestotter op met een grapje over positieve discriminatie. Een nieuwslezeres die stottert, dat is pas vooruitstrevend, lachte Haines. "We hebben een stotteraar, we hebben een zwarte, we hebben een Aziaat, we hebben een vrouw." Hoe kleiner de minderheid, hoe groter de kans op een baan, was de strekking van haar observatie over gelijke kansen in Canada, een land dat trots is als geen ander op zijn multiculturele en tolerante karakter. Als denkbeeldige zwarte lesbienne in een rolstoel "zou ik pas een succesvolle carrière hebben, laat ik je dat vertellen", vervolgde ze.

Nee, dat kan beslist niet, vond het bestuur van CTV. Nadat het gelach was verstomd, bleek dat de camera nog draaide en dat de grap van Haines per ongeluk was uitgezonden. Klachten stroomden binnen. Belangengroepen voor gehandicapten, Afro-Canadezen en homoseksuelen spraken hun afgrijzen uit (alleen de stotterlobby zweeg). Haines bood publiekelijk tweemaal haar excuses aan. Oud-collega's die haar al jaren kenden getuigden dat ze normaal gesproken, heus, voorbeeldig is in haar verdraagzaamheid. Niettemin werd ze ontslagen.

Het lot van Haines heeft sindsdien tot een vurig debat geleid in Canada over politieke correctheid - dat fenomeen dat de noodzaak voorschrijft om te allen tijde uitlatingen te voorkomen die door minderheidsgroepen als grievend kunnen worden ervaren.

Getuigden Haines' onbewaakte uitlatingen van sluimerend racisme, vreemdelingenhaat en discriminatie van gehandicapten? Of moet Canada gewoon tegen een geintje kunnen?

Geen Canadees die er niet een uitgesproken mening over heeft. Haines "dreef de spot met de vooruitgang die dit land heeft geboekt op het gebied van de rechten van de mens", meende een boze briefschrijver uit Ottawa. Volgens een inwoner van Calgary bleek uit de grap dat "racisme en homofobie springlevend zijn in Canada". Een briefschrijver uit Ontario stelde echter vast dat Haines "een grapje maakte over zichzelf en niet iemand anders aanviel".

De storm aan reacties op Haines staat niet op zichzelf. Het incident heeft een diep en groeiend onbehagen blootgelegd in Canada over de grenzen van politieke correctheid in reclame, literatuur en zelfs tekenfilms. Zo ontving Advertising Standards Canada, dat advertenties toetst aan een gedragscode voor reclame, in 1998 828 klachten van Canadezen die aanstoot namen aan ongevoeligheden in spotjes. Dat was een stijging van 38 procent ten opzichte van 1997.

Verschillende reclameboodschappen konden de test der politieke correctheid niet doorstaan. De Canadese publieke omroep CBC stopte met het uitzenden van een advertentie waarin een man met een indiaanse verentooi een groep ouderen een regendans leert. Beledigend voor indianen en bejaarden, oordeelde de CBC. Een reclameboodschap waarin een vrouw haar partner een klap in het gezicht gaf wegens een vermeende wellustige blik naar een ander, werd aangepast na klachten van onder meer een mannengroep.

Beruchte klachten waren er over de tekenfilmserie Bugs Bunny en de roman Of Mice and Men van John Steinbeck. Bugs Bunny werd vrouwenhaat verweten wegens een opmerking die hij maakte nadat hij een heks met magisch poeder in een aantrekkelijke jonge vrouw had veranderd. "Zijn ze van binnen niet allemaal heksen", vroeg hij zich af met een knipoog naar de kijker. En 'Of Mice and Men' moet van de boekenlijst worden geschrapt wegens godslastering, meende een christelijke inwoner van Winnipeg.

Zo wordt politieke correctheid een bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting. Alan Borovoy van de Canadian Civil Liberties Association houdt het evenwel voorlopig op "excessen van een goede ontwikkeling". "De multiculturele realiteit van Canada heeft geleid tot een gepaste gevoeligheid voor minderheden. Soms is er een tendens om daarin door te schieten." Borovoy vindt dat "politieke correctheid geen basis kan zijn om iemand te ontslaan".

Avery Haines is intussen bijkans een martelares geworden voor ouderwetse humor, ongehinderd door overdreven betamelijkheid. Ze werd vrijgepleit door Max Leggett, een MS-patiënt uit Toronto die in een rolstoel zit en zich soms moeilijk verstaanbaar kan maken. "Ik verdraag er geen flauwekul over", verklaarde hij. "Maar ik vind haar opmerkingen volkomen onschuldig." Haines heeft een nieuwe baan gevonden bij de stadstelevisie in Toronto.