NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De conservatieven in Iran zijn verslagen. Toch zullen de hervormers behoedzaam te werk moeten gaan.

Door onze redacteur CAROLIEN ROELANTS

TEHERAN, 21 FEBR. Iran is opgetogen. Nog niet alle stemmen zijn geteld, er moet nog een tweede verkiezingsronde komen voor kandidaten die net te weinig stemmen bemachtigden om meteen te worden verkozen. Maar het staat wel vast dat de hervormers zo'n 60 tot 70 procent van de 290 parlementszetels krijgen. De conservatieven van de Coalitie van Volgelingen van de Lijn van de Imam (Khomeiny) hebben zuur hun nederlaag toegegeven; in conservatieve kranten verdringt de opening van de metro het verkiezingsnieuws naar het tweede plan. De hervormers van de Beweging van Twee Khordad (de datum waarop de democratiseringsbeweging in 1997 doorbrak met de verkiezing van de liberaal Mohammad Khatami als president) zwaaien bescheiden de bevolking alle eer toe: "De overwinnaar is de natie!" "De conservatieven hebben bij elke stap een misrekening gemaakt", zegt dr. Mohammad Hadi Semati, lector politieke wetenschappen aan de Universiteit van Teheran. De moorden op dissidente schrijvers die het land eind 1998 schokten, de gevangenzetting van prominente hervormers en het verbieden van openhartige kranten - het heeft slechts tegen hen gewerkt. De immense populariteit van president Khatami is onaangetast gebleven, dat blijkt wel uit het feit dat binnen de hervormingsbeweging zijn linkse groep het veruit het beste heeft gedaan. Maar Semati ziet een nieuwe houding ontstaan bij de conservatieven, inclusief Opperste Leider ayatollah Ali Khamenei. In de aanloop naar de verkiezingen van vrijdag hebben ze zich rustig gehouden, en "er zijn tekenen dat ze zich bezinnen op een respons aan de nieuwe generatie. En dat is een goede zaak."

De bevolking verwacht nu dat het parlement met nieuw elan hervormingen doorvoert. De wildste speculaties doen de ronde: de verplichte hoofddoek voor vrouwen zou voor buitenlanders worden afgeschaft om toeristen te trekken, normalisering van de betrekkingen met de Verenigde Staten zou in aantocht zijn. Maar Semati schudt het hoofd. Een liberale perswet, grotere controle over de rechtelijke macht die zich de afgelopen jaren als hakbijl van de conservatieven heeft laten gebruiken, dat zijn - op zich zeer belangrijke - hervormingen die op relatief korte termijn denkbaar zijn. Op wat langere termijn zal een werkelijk meerpartijenstelsel worden gerealiseerd, in een verdere stap naar de totstandkoming van een stabiele democratie binnen islamitisch kader. De huidige politieke groeperingen hadden in de verkiezingen geen officiële status; er werd op individuele kandidaten gestemd. Normalisering van de relaties met de VS blijft wachten op een gebaar van Washington, zoals dáár wordt gewacht op een Iraanse geste. De hervormers zijn niet van plan de overgebleven conservatieven onnodig tegen zich in het harnas te jagen. In die hoek is Amerika immers nog steeds Grote Satan, en op dit moment heeft de binnenlandse politiek absolute prioriteit.

"Nog moeilijker dan relaties met de VS", zegt dr. Semati, "ligt verbetering van de achtergestelde positie van de vrouw bij echtscheiding, erfrecht en voogdij over kinderen, en de getuigenis van de vrouw die slechts de helft van die van de man waard is. Deze wetgeving is geworteld in de Islam, en op de religieuze scholen in de heilige stad Qom ziet men niets in hervormingen op dit terrein. Groot- ayatollah Makarem Shirazi, één van de hoogste shi'itische geestelijken in Qom, legde gisteren in een vraaggesprek uit dat de huidige wetgeving "zeer logisch is". Dat mannen bijvoorbeeld twee keer zoveel erven als vrouwen "komt voort uit het feit dat de man in de islamitische cultuur geacht wordt voor zijn familie te zorgen; de vrouw heeft geen uitgaven." Hierover bestaat volgens hem in Qom geen discussie. Maar er zijn wel degelijk progressieve ayatollahs die andere geluiden laten horen. Semati: "De komende twee jaar gebeurt er niets, maar daarna zal er geleidelijk verandering komen in de positie in Qom."

Hoe dan ook zal het parlement niet zomaar zijn gang kunnen gaan, hoeveel toegewijde hervormers er ook worden gekozen. De conservatieven houden een rem op de hervormingen in de vorm van de Raad van Broeders van de Grondwet, die toeziet op het islamitisch gehalte van de wetgeving. In principe kan de niet gekozen Raad alles tegenhouden, maar daar gaan de meeste hervormers niet vanuit, gezien de stemming van de bevolking. In het geval van een hoog oplopend geschil tussen parlement en Raad is er bovendien de constitutionele uitweg van de iets minder conservatieve Raad Ter Onderscheiding Van Wat Het Beste Is, die dan de doorslag mag geven.

Deze Raad staat onder voorzitterschap van ex-president Ali Akbar Hashemi Rafsanjani. 'De high', zoals hij wel bekend staat, had in deze verkiezingen een grandioze come back willen maken in de actieve politiek, maar heeft zoals het er nu uitziet, een vernederend slecht resultaat geboekt. Hij had zichzelf het parlementsvoorzitterschap toegedacht, als bruggenbouwer tussen hervormers en conservatieven. En dat wordt nu een dilemma voor de hervormers, zegt dr. Semati. Rafsanjani is feitelijk afgewezen door het volk, maar hij is nodig voor het hervormingsproces. Hij heeft het vertrouwen van de economische elites die bang zijn voor te snelle hervormingen, maar waarvan de medewerking vereist is, wil de essentiële gezondmaking van deze economie slagen. De economie is voor veel Iraniërs de belangrijkste zorg. De werkloosheid bedraagt nu 16 20 procent, en voor de miljoenen studenten en scholieren ligt nauwelijks werk te wachten. Als daarin geen verandering komt, denkt Semati, ontstaat er een groot probleem. Want van de bevolking wordt op politiek gebied voorlopig veel geduld gevraagd. "En als de hervormers de economie niet goed genoeg aanpakken, dan zullen hun kiezers dat geduld niet kunnen opbrengen."

Zie ook:

In Islamshahr trekken kiezers hun eigen plan (18 februari 2000)

( a d v e r t e n t i e s )