NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De teloorgang van de borrel

Alleen opa nipt nog gewone jonge jenever. De jeugd drinkt bier of wijn, en als ze voor iets sterkers kiest dan valt de keuze op wodka of een slok met een verhaal.

Door Remmelt Otten
Oude mannen drinken het achter de geraniums of in kleine kroegjes in Drente. Maar oude mannen gaan dood. Daarom keldert de consumptie van jenever in Nederland al tijden met vele procenten per jaar. Want jongeren die wat sterkers willen dan een biertje of een glas rosé, nemen geen gewone borrel. Die kiezen voor wodka of whisky, voor een Zweedse Absolut Citron of een twaalf jaar oude Schotse single malt.

De teloorgang van de jenever is voor een deel de schuld van de jeneverstokers zelf. Jenever was ooit een van Hollands belangrijkste exportproducten en zelfs wereldwijd de meest gedronken sterke drank. Maar de exportmarkten gingen verloren tijdens de wereldoorlogen, toen de whisky-producenten het gat in de markt opvulden. En in de jaren zeventig hebben de stokers in eigen land hun goede naam verknald door een prijzenoorlog met 'witte jenevers', waarbij volume boven kwaliteit ging. Zo goedkoop, dat kan niet goed zijn, dacht en proefde de consument.

Daarnaast heeft jenever ook nog last van een wereldwijde trend. De consumptie van sterke drank daalt. En overal leggen de lokale favorieten het af tegen sterke whisky- en wodka-merken van de grote drankenconcerns als Diageo en Seagram. Net als jenever in Nederland hebben gin in Engeland, cognac in Frankrijk én whisky in Schotland het moeilijk. Het zijn de drankjes van opa. (Zoals sherry in Nederland het drankje van oma is.)

Toch drinken we er geen druppel alcohol minder door. Omgerekend in liters pure alcohol schommelt de consumptie in Nederland al vele jaren rond de acht liter per persoon per jaar. Voor ieder glas gedistilleerd dat blijft staan, komt een glas wijn in de plaats. (Waarbij de hoeveelheid bier ongeveer stabiel is.)Bij de Nederlandse slijters zijn zo'n 3.500 verschillende varianten gedistilleerd te koop. Nog steeds tientallen soorten jenever, met soms per regio sterk verschillende merkvoorkeuren. Verder honderden soorten whisky en likeur. De prijzen lopen uiteen van 17 gulden voor een liter jonge fabrieksjenever tot 2.349 gulden voor een fles 50 jaar oude Hennessy cognac van 0,7 liter.

Om de verschuivingen in de consumptie te verklaren, trekt een slijter de vergelijking met het suces van wijn. "Het gaat bij gedistilleerd om een verhaal", zegt Johan Westerbeek, commercieel manager van Gall & Gall, de grootste slijter van Nederland. "Net als bij wijn. We willen geen platte slok alcohol meer, maar een drank met een herkomst en een karakter."

Klik op plaatje voor gegevens buitenlands gedistilleerd

Zo stijgt de vraag naar malt whisky met 5 tot 10 procent per jaar. Kleine slijters hebben al minimaal twintig verschillende soorten staan, de grote soms meer dan honderd. In de Gall & Gall Exclusief bij de Dam in Amsterdam prijken tientallen varianten van meer dan 100 gulden per fles.

De duurste kost 349 gulden, maar een jubileumfles met complete klok eromheen komt op 1.799 gulden. Whiskybar Het Kompas op Texel koestert 836 verschillende Schotse single malts, een wereldrecord.

"Het glaasje voor het eten heeft zijn langste tijd gehad", stelt ook Jack Verhoek, directeur van het productschap voor gedistilleerde dranken. "Maar 's avonds na het diner een gelagerde jenever of een korenwijn spreekt wel aan. Mensen staan op een feestje en drinken geen whisky, maar een malt met een hele lichte jodiumsmaak. 'Komt door het zeewier in de turf', kunnen ze dan zeggen."

De Nederlandse distilleerderijen hebben de boodschap inmiddels begrepen. En ze beginnen het verhaal over jenever ook te vertellen. In het museum De Gekroonde Brandersketel in Schiedam, de jeneverstad bij uitstek, is het eeuwenoude productieproces van moutwijn prachtig te volgen, te ruiken en te proeven. Maar ook grote distilleerderijen in Schiedam als Nolet (Ketel 1) en Uto (Notaris) en Bols in Zoetermeer (Bokma, Hartevelt) ontvangen op afspraak gasten voor een rondleiding langs de ketels.

Klik op plaatjes voor informatie binnenlands gedistilleerd

Ook binnen de jeneverplas treden er verschuivingen op. Consumenten die het betalen kunnen kiezen voor kwaliteit. De goedkope bulk van de scherpe melasse-alcohol uit suikerbieten wordt veel zwaarder getroffen dan de zachtere graanjenevers met louter graanalcohol. Volgens producent Nolet heeft zijn Ketel 1, een 'ambachtelijke' graanjenever, geen last van de jenevermalaise en groeit de afzet ieder jaar.

Opmerkelijk is verder het succes van een aantal kleinschalige branderijen en distilleerderijen waarvan Rutte uit Dordrecht en Van Wees uit Amsterdam de twee belangrijkste zijn. Zij onderscheiden zich van de redelijk neutrale (lees smaakloze) jonge jenevers van de grote producenten door bijvoorbeeld veel meer moutwijn, meer jeneverbes en meer kruiden aan hun 'jonge' toe te voegen. Ze vragen dan ook bijna 30 gulden voor een fles jonge. Wordt de jenever gelagerd op eikenhouten vaten dan kan de prijs fors oplopen. De Oude Vijf en de Oude Twaalf van Rutte kosten zo'n 45 gulden voor respectievelijk 1 liter en 0,7 liter. Van Wees vraagt zelfs 119 gulden voor een twintig jaar oude.

Voor meer informatie: Productschap voor gedistilleerde dranken (www.pgd.nl) en het Nederlands Gedistilleerd Museum De Gekroonde Brandersketel (010-4261291), beide in Schiedam

( a d v e r t e n t i e s )