NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Twintig jaar cel geëist tegen Jan S.

Tegen de moordenaar van Chanel Naomi Eleveld uit Assen is gisteren twintig jaar celstraf geëist. En ook tbs met dwangverpleging, die eerder onnodig werd geacht. Inmiddels gaat vergelding voor.

Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN

ASSEN, 29 JAN. Doet het er nog toe dat hij van zijn lagere schooltijd tot en met zijn adolescentie zelf seksueel is misbruikt? Dat hij eerder is veroordeeld voor verkrachting van een kind en nooit tot een psychiatrische behandeling is gedwongen?

Voor de rechtbank in Assen eiste het openbaar ministerie gisteren twintig jaar celstraf en tbs met dwangverpleging tegen Jan S. (45). "Ongedierte bestrijden!', riep de moeder van de Chanel Naomi Eleveld uit Assen toen hij de rechtszaal verliet. Haar dochter was zeven toen Jan S. (45) haar op 21 juli vorig jaar urenlang misbruikte, verkrachtte en vermoordde in zijn woning aan de Mozartplaats in Assen, nog geen vijftig meter van haar eigen huis.

Jan S. heeft daarover tot in detail bekennende verklaringen afgelegd. "Mag ik nu naar huis', vroeg Chanel Naomi toen S. met het misbruik begonnen was en besefte iets 'heel verkeerds' in gang te hebben gezet. Uren later wurgde hij haar en begroef hij haar in de kruipruimte onder zijn huis. Drie weken later werd Chanel Naomi daar gevonden.

"Het zijn de ernstigste feiten die binnen onze samenleving voorstelbaar zijn", zei officier van justitie mevrouw S. du Fossé gisteren voor de rechtbank van Assen. Zij rekende daartoe ook de eveneens ten laste gelegde verkrachting door S. van diens Poolse echtgenote op 24 juni, en zijn verkrachting van een Heerlense prostituee op 31 juli vorig jaar. Op de rechtszitting was een keur aan seksuele handelingen inmiddels synoniem aan grof geweld geworden. "Zonder enige twijfel" had S. een levenslange gevangenisstraf verdiend als hij volledig toerekeningsvatbaar was geacht, stelde de officier. Maar dat is niet zo, volgens de psychiatrische rapportage van het Pieter Baan Centrum in Utrecht.

Getuige-deskundige J.M. Oudejans van het Pieter Baan Centrum (PBC) verklaarde gisteren een ernstige persoonlijkheidsstooris bij S. te hebben geconstateerd: extreme verlatingsangst, gevoed door trauma's uit zijn jeugd. Deze stoornis houdt volgens de rapportage onmiddellijk verband met de enorme hoeveelheden bier die S. vanaf de vroege ochtend kan drinken.

In 1996 verliet zijn Poolse vrouw hem al eens; kort daarna verkrachtte S. in dronken toestand een 15-jarig meisje uit Klazienaveen. De echtgenote van S. verliet hem opnieuw nadat hij haar in juni vorig jaar gewelddadig verkrachtte terwijl hij dronken was.

De dag waarop zij, bijna een maand later, definitief en onder politiebegeleiding haar kleren en die van hun zoontje was komen ophalen ophalen, eindigde met de moord op Chanel Naomi. Jan S. had opnieuw de hele dag gedronken en eindeloos dezelfde pornovideo bekeken. Tot het moment waarop, zei hij, 'niets mooi' meer was, en er 'alleen nog maar seks' was. S. keek uit het raam, zag Chanel Naomi bij de zandbak en besloot dat zij het werd. Hij heeft beslist geen pedofiele neigingen, aldus het PBC, maar kiest zwakke slachtoffers die hij kan dwingen bij hem te blijven.

Voor een tbs-advies is een causaal verband tussen de verminderde toerekeningsvatbaarheid en het delict noodzakelijk. Na de verkrachting van het vijftienjarig meisje in 1996 constateerde het PBC dat verband niet. Door alcoholmisbruik kan S. zijn angsten en bijbehorende seksuele agressie niet langer beheersen, stelde het PBC toen en nu. Maar in 1996 ging het PBC ervan uit dat S. in staat had moeten zijn van de alcohol af te komen. Dan zou ook zijn seksuele agressie niet zijn toegenomen. Jan S. kreeg geen tbs-advies en werd veroordeeld tot vier jaar cel. Net te lang om een deel van zijn straf voorwaardelijk om te zetten in een alternatieve gedwongen behandeling - dat kan alleen bij straffen van maximaal drie jaar. S. bracht zijn reclasseringsmedewerkers tot wanhoop door zich aan iedere vorm van vrijwillige therapie te onttrekken.

Het verschil met de huidige rapportage: nu wordt het alcoholmisbruik wél als een direct gevolg van de stoornis van S. beschouwd. S., zei getuige-deskundige Oudejans, "kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor zijn alcoholgebruik." Het hoort bij zijn ziekte. Dus is er een causaal verband en wordt tbs-advies gegeven.

"De meeste ingrediënten uit het tweede rapport zijn in het eerste al te vinden" zei F. de Jong, de raadsman van Jan S. Hij constateerde dan ook dat in de eerste rapportage over S. 'een grote discrepantie' bestond tussen de inhoud van het rapport en de conclusie geen tbs te adviseren. Met andere woorden: het Pieter Baan Centrum had in 1996 gefaald. "De deskundige wordt niet voor niets ingeschakeld", verweet De Jong het PBC. Hij vroeg om tbs zonder celstraf en stelde dat jarenlange gevangenisstraf niet bepaald bijdraagt aan het succes van een tbs- behandeling daarna. Ook zei De Jong met nadruk dat S. in tbs eveneens zijn leven lang kan worden vastgehouden.

Nadat sinds de jaren zeventig jarenlang de dader in het strafrecht centraal stond, wordt de laatste jaren in toenemende mate rekening gehouden met het slachtoffer. Officier van justitie Du Fossé liet dat duidelijk merken. Wegens het leed dat de slachtoffers en de nabestaanden van Chanel Naomi is aangedaan. Wegens de "ernstig geschokte rechtsorde" die in heel Nederland grote beroering wekte (en tot in de Tweede Kamer leidde tot een roep om strengere straffen voor pedoseksuelen). Daarom vond Du Fossé een celstraf van 20 jaar "als vergelding" op zijn plaats. "Dat er een spanning zit tussen langdurig straffen en behandelen moge zo zijn", zei de officier.

Inmiddels zit de stoornis van Jan S. in de termen van het Pieter Baan Centrum "zo diep" dat tbs ook "prognostisch niet gunstig" is. Terugkeer in de maatschappij van Jan S. leek gisteren uitgesloten. Prioriteit nummer één is vergelding. Alle familieleden van Chanel Naomi droegen zwarte T-shirts met haar portret en bittere teksten. Eén luidde: Waarom zij wel en dat monster niet?

( a d v e r t e n t i e s )