NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Het Egyptische parlement heeft deze week, ondanks veel tegenstand uit conservatieve hoek, een nieuwe familiewet aangenomen. Deze maakt het Egyptische moslim-vrouwen mogelijk om snel te scheiden.

Door JORIS LUYENDIJK

ROTTERDAM, 28 JAN. "Aan een vette vrouw valt weinig plezier te beleven". Zo onderbouwde een Egyptische rechter in december zijn besluit geen alimentatie toe te wijzen aan een Alexandrijnse vrouw die door haar man was verlaten voor zijn secretaresse. De echtgenote was dik geworden, stelde de rechter vast, en dus was het logisch en legitiem dat haar man uitkeek naar een nieuwe vrouw.

Dat de uitspraak de pers haalde, geeft aan dat hij ook voor Egyptische begrippen uitzonderlijk was. Maar de achterliggende omstandigheden van de zaak zijn absoluut niet uitzonderlijk: het dominante idee dat mannen superieur zijn aan vrouwen en dus meer rechten hebben, een familiewetgeving die dit vermeende overwicht sanctioneert, en een rechterlijke macht met enkel mannen.

Een van deze drie remmen op de emancipatie van Egyptische vrouwen is nu, na twintig jaar touwtrekken, enigszins bijgesteld. Gisteren veranderde het Egyptische parlement de familiewet zodanig dat islamitische vrouwen voortaan het recht hebben op een snelle echtscheiding, mits ze afstand doen van al hun financiële claims. Tot nu toe kon een vrouw alleen van haar man af als ze voor een rechtbank wist aan te tonen dat ze ernstig fysiek of mentaal was mishandeld. Zulke zaken duren vaak tien jaar. Islamitische mannen daarentegen kunnen in Egypte (en in talrijke andere islamitische landen) ieder moment scheiden, zonder motivatie en zonder hun vrouw daarvan op de hoogte te hoeven stellen. Voor de zes miljoen koptische christenen in Egypte geldt aparte wetgeving en blijft een scheiding onder alle omstandigheden verboden.

De wijziging van de familiewet voor moslims beheerste wekenlang de Egyptische publieke opinie en lag zwaar onder vuur. Voor conservatieve moslims was het een "recept voor de verwoesting van de familie". Het parlementslid Ali Nasser waarschuwde dat de nieuwe wet "het natuurlijke overwicht van de man over de vrouw" aantastte. "Eén haan heeft soms wel veertig hennen, maar een hen heeft nooit twee hanen", zei Nasser in het voor 99 procent uit mannen bestaande parlement. De meerderheid van de Egyptische pers was het met hem eens, en publiceerde spotprenten van vrouwen met snorren die hun man aan een hondenriem houden.

Dat de wet toch werd aangenomen, kwam door druk van president Mubarak. Hij waarschuwde parlementariërs dat een tegenstem hun zetel in gevaar zou brengen. In Egypte bepaalt de president wie er in het parlement komt. Ook had de regering sjeik Tantawi, de hoogste religieuze autoriteit van het land, onder druk gezet om de wet goed te keuren. Diens rechtvaardiging vormde de toestemming die de profeet Mohammed aan een vrouw gaf om te scheiden, mits zij haar bruidsschat, in dit geval een tuin, teruggaf aan haar man.

Egyptische liberalen en feministes reageerden terughoudend op de nieuwe wet. Teleurstelling was er over de handhaving door het parlement van het recht voor mannen om hun echtgenotes te verbieden naar het buitenland te reizen. Dit prerogatief gaat terug op het in Egypte bijna algemeen aanvaarde idee dat vrouwen van nature impulsief zijn, en mannen beter in staat zijn te bepalen wat goed voor hun is. Ook speelt de opvatting mee dat vrouwen in het buitenland zonder mannelijke begeleiding onvermijdelijk zullen vallen voor avances van anderen.

De veelal door het Westen gefinancierde mensenrechtenorganisaties hadden vooral oog voor wat er niet in de wet stond. "Deze wet is alleen rijke vrouwen van dienst", zei dokter Magda Adly, een arts bij het Nediem Centrum voor Behandeling van Mishandelde Vrouwen. "Gewone vrouwen kunnen het zich niet permitteren om af te zien van hun financiële rechten op de man."

In Egypte moeten islamitische mannen bij een huwelijk zorgen voor de bruidsschat, een ingericht appartement en een gouden trouwring. Het duurt vaak decennia voor de man de benodigde fondsen bij elkaar heeft gewerkt. Na het trouwen blijft de bruidsschat in bezit van de vrouw die niet bijdraagt in de kosten van het levensonderhoud van het gezin, ook al is ze schatrijk. Haar taak is bovenal het baren en opvoeden van nageslacht, en dan vooral een zoon. Zo had de door haar man verlaten Alexandrijnse vrouw een eetstoornis opgelopen omdat ze onvruchtbaar was gebleken - ondanks herhaalde bezoeken aan een magiër die haar een 'oplossing' had beloofd.

Dit is de eerste bijdrage van Joris Luyendijk, die correspondent van NRC Handelsblad in Kairo wordt.

( a d v e r t e n t i e s )