NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Scholieren plukken voor het 'Studiehuis' uittreksels van romans van Internet en leveren die in. "Van overschrijven kun je ook leren."

Door onze redacteur FREDERIEK WEEDA

DELFT, 28 JAN. H. Rademaker, leraar Nederlands op het Grotius College in Delft, eist van zijn leerlingen dat zij boekverslagen overnemen van Internet om bij hem in te leveren. Alles over de auteur (zoek op H voor Hermans) én een samenvatting van het verhaal. Ze hebben toch wel toegang tot de vele websites die boekverslagen aanbieden, zo redeneert Rademaker. "Voor sommige boeken zijn er verslagen van studenten Nederlands en van mavo-3 leerlingen. Ik eis dat ze kritisch lezen en overnemen wat ze goed vinden. Voeg daar een betoog aan toe over 'de opbouw van de spanning in het boek' - waarvoor je het boek móet hebben gelezen - en je hebt een voldoende."

Een uittreksel van een roman dient op school niet alleen meer als geheugensteun voor het mondelinge verhoor over gelezen boeken. In het Studiehuis op havo en vwo krijgen eindexamenkandidaten een cijfer voor elk van de acht (havo) of twaalf (vwo) boekverslagen die ze moeten inleveren. Reden genoeg voor de 'calculerende leerling' om zulke verslagen over te schrijven. In de Verenigde Staten, zo bleek deze week in de International Herald Tribune, maken (hoog-)leraren al gebruik van de website 'plagiarism.org' om verslagen van hun leerlingen te screenen door ze te laten vergelijken met boekverslagen uit alle hoeken van de wereld. Zo'n controle is niet sluitend, maar het kan wel preventief werken. De kans is groot dat een leerling betrapt wordt op plagiaat.

De bekendste Nederlandse website voor boekverslagen is te vinden op de site van het Amsterdamse Spinoza Lyceum. Er is veel te kiezen, van Nescio en Hermans tot Tim Krabbé en René Appel. Overtypen is overbodig, de kant-en-klare verslagen zijn zo uit te printen. De school heeft de ontwikkeling van de site door een vindingrijke leerling een paar jaar geleden toegejuicht, vertelt conrector H. Kil. "We vroegen hem wel of hij het niet jammer vond dat hij voor zijn verslagen geen geld krijgt, maar dat vond hij niet. Zo'n initiatief moet je stimuleren." Ze vindt het niet erg dat leerlingen van de website overschrijven. "Van overschrijven kun je ook leren, mits je het gericht doet."

Dat is typerend voor de nu geldende didactische inzichten, in de volksmond het Studiehuis, zegt Rademaker in Delft. "Alles draait om vaardigheden: je moet kunnen onderbouwen waarom je een boek goed vindt. Welk boek het ook is." Tot zijn verdriet is het gevolg dat de leerling de norm is geworden, in plaats van de kennis, de inzichten of de smaak van de leraar. "Tegenwoordig, in de tweede fase, de vierde klas en hoger, is het de bedoeling dat leerlingen geen stof meer krijgen voorgeschoteld waar ze het nut niet van inzien, zoals vroeger. Dus ook geen boeken die ze niet interessant vinden. Het moet wel volwassenenliteratuur zijn, maar geen literatuur met een hoofdletter L." Wie 'De Donkere Kamer van Damocles' leest of een andere 'ideeënroman', krijgt wel meer krediet dan wie kiest voor Boudewijn Büch, aldus Rademaker. "Ook als die leerling niet alles heeft begrepen."

Voor het klassikaal lezen van een mooi boek heeft Rademaker geen tijd. "Het Studiehuisrooster is bedacht door bureaucraten. Er staan 480 uren voor Nederlands per jaar (literatuur en taalbeheersing), waarvan 160 uur besteed moeten worden aan literatuur. Over elk boek doe je acht uur, zo is in Zoetermeer berekend, dus ben je op de havo voor Nederlands 64 uur kwijt aan het lezen van boeken (acht uur voor acht boeken). Ik houd dus 96 uur over per jaar, ofwel anderhalf uur per schoolweek, voor de andere literatuuropdrachten: ze moeten een 'leesautobiografie' maken (wat heb ik van kinds af aan allemaal gelezen?) en een 'balansverslag' (hoe is mijn leesperceptie veranderd op school?).

Zowel conrector Kil als leraar Rademaker vertrouwt erop dat de leerling die geen boeken leest en "klakkeloos" boekverslagen overschrijft, toch door de mand valt bij het mondelinge tentamen 'Literatuur'. Behalve de leerlingen die vier talen in hun examenpakket hebben, erkent Rademaker. In de tweede fase is literatuur namelijk één vak, waarvoor Franse, Engelse, Duitse en Nederlandse romans moeten worden gelezen. Het mondelinge tentamen gaat over alle talen en wordt door hooguit drie leraren afgenomen. Zij kennen de boeken van de vierde taal dan waarschijnlijk niet goed. Rademaker: "Maar ja, buitenlandse literatuur lijdt sowieso onder de tweede fase: in de wet staat dat je die boeken in de Nederlandse vertaling mag lezen."

Boekverslagen op Internet

ROTTERDAM, 28 JAN. Boekverslagen en uittreksels zijn onder meer te vinden op onderstaande websites op het Internet: