NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze politieke redactie
DEN HAAG, 17 JAN. De burgemeester moet een zwaardere positie als eerste bestuurder van de gemeente krijgen. Hij dient de kwaliteit van de gemeentelijke dienstverlening te bewaken en ervoor te zorgen dat burgers verhaal kunnen halen bij de gemeente. Dit adviseert de staatscommissie-Elzinga in haar vandaag verschenen rapport. De commissie wil zo de positie van de burgemeester als het 'gezicht' van de gemeente versterken.

Eerder werd bekend dat een meerderheid van de staatscommissie de burgemeester in de vier grote steden rechtstreeks wil laten kiezen door de bevolking. Gemeenten met meer dan 50.000 inwoners zijn vrij of ze de burgemeester rechtstreeks kiezen of de gemeenteraad een kandidaat laten voordragen die vervolgens door het kabinet wordt benoemd. In alle andere gemeenten draagt de gemeenteraad een kandidaat voor die door het kabinet wordt benoemd.

De commissie is hier verdeeld omdat een aantal leden met een VVD- achtergrond een gekozen burgemeester afwijst. De staatscommissie was door het kabinet ingesteld om een oplossing te vinden voor het aanwijzen van de burgemeester. Bij de vorming van het kabinet-Kok werden PvdA, VVD en D66 het niet eens over invoering van een gekozen burgemeester.

De staatscommissie wil al op korte termijn mogelijk maken dat burgers in de grotere gemeenten meer invloed krijgen op de keuze van een burgemeester. Vooruitlopend op een wijziging van de Grondwet moeten gemeenten boven de 50.000 inwoners een verplichte burgemeesterstemming houden onder de bevolking. Na deze vorm van referendum kiest de gemeenteraad een kandidaat die daarna door het kabinet moet worden benoemd. Een deel van de staatscommissie verzet zich tegen een 'burgemeesterstemming' onder de bevolking.

De staatscommissie is unaniem in zijn opvatting dat het bestuur in gemeenten bij het college van burgemeester en wethouders behoort en de gemeenteraad vooral een controlerende bevoegdheid krijgt. Deze zogeheten dualisering moet het functioneren van het lokaal bestuur versterken. Door de gemeenteraad de rol te geven van 'volksvertegenwoordiger' en controleur van burgemeester en wethouders moet het bestuur weer herkenbaarder worden voor de burger. Wethouders moeten ook van buiten de gemeenteraad kunnen komen. Gemeenten kampen al langer met een afnemende interesse van burgers, die zich onder meer weerspiegelt in een afnemende opkomst bij verkiezingen.

De commissie wijst het idee af om de opkomstplicht bij verkiezingen weer in te voeren. Alleen het commissielid Vonhoff is hier voorstander van. Ook is de commissie tegen het combineren van gemeentelijke en provinciale verkiezingen. Ze is beducht dat gemeenteraadsverkiezingen zo zullen worden "genationaliseerd".

Kopstukken ruziën over crisis in lokaal bestuur

Vandaag bracht een staatscommissie advies uit over vernieuwing van het lokaal bestuur. Bestuurders in het land willen geen halve maatregelen, maar de Vereniging van Nederlandse Gemeenten is klaar voor het tegenoffensief.

Door onze redacteur HARM VAN DEN BERG

ROTTERDAM, 17 JAN. "Daar deugt niets van, een laf voorstel." Burgemeester J.Elzinga van de Brabantse gemeente Drimmelen velde onlangs een hard oordeel over de voortijdig uitgelekte plannen van de staatscommissie 'Dualisme en lokale democratie'. Eind vorig jaar werd bekend dat de meerderheid van deze commissie voor de vier grote steden een rechtstreeks gekozen burgemeester wilde, en in plaatsen met 50.000 inwoners of meer zou de gemeenteraad de vrijheid moeten krijgen om hierover te beslissen.

Volgens de Brabantse bestuurder is de verkiezing van een burgemeester " slechts cosmetica als hij of zij op dezelfde stoel komt of de inhoud van de functie dezelfde blijft". Hij zei dat vorige week in zijn Nieuwjaarsrede, maar voegde er volgens het gemeentelijke informatieblad Rondom de Toren aan toe: "Zo zal de kiezer zich niet laten foppen".

Het tweede kabinet-Kok legde in het regeerakkoord de instelling van een staatscommissie vast en de Groningse hoogleraar staatsrecht D.J.Elzinga werd benoemd tot voorzitter. De commissie telt verder dertien leden, zoals de commmissaris van de koningin in Groningen, tevens oud- minister, H.Alders; de hoogleraar bestuurskunde U.Rosenthal, oud- commissaris van de koningin H. Vonhoff; de voorzitter van de Algemene Rekenkamer S.Stuiveling; lid van de Raad van State en oud-senator voor D66, J.Vis en de vroegere burgemeester van Apeldoorn, Bruins Slot.

Deze commissie bracht vandaag advies uit "over de wijze waarop de dualisering van het lokale bestuursmodel vorm gegeven kan worden". En in de taakopdracht was daarbij inbegrepen de "eventuele invoering van de gekozen burgemeester en de combinatie of spreiding van verkiezingen". Zoals de Brabantse Elzinga, een uitgesproken voorstander van de gekozen burgemeester, vorige week onomwonden aangaf zal deze vernieuwing meer moeten omvatten dan kiezers of raadsleden alleen maar de mogelijkheid te bieden een persoon te kiezen, die vervolgens op "dezelfde stoel" komt te zitten als de burgemeester nu.

Hij wil dat burgers voortaan 'hun' burgemeester kiezen op basis van ideeën en voornemens. "En alleen als hij of zij dat beleid waarmaakt of daar op afgerekend kan worden, kan de belangstelling ook duurzaam vastgehouden worden", aldus de boodschap uit Drimmelen.

De commissie-Elzinga is in het leven geroepen om de crisis in de gemeentelijke democratie - een meerderheid van de burgers voelt er zich niet meer bij betrokken - te bezweren, omdat anders het hele staatsbestel in gevaar dreigt te komen. Meer nog, van de commissie worden voorstellen verwacht om opnieuw betrokkenheid te bewerkstelligen en de lokale democratie nieuw leven in te blazen.

In september vorig jaar stelde commissievoorzitter Elzinga in een vraaggesprek met NRC Handelsblad vast dat traditionele partijen en moderne burgers nauwelijks meer bij elkaar passen. Hij signaleerde partijafdelingen die nauwelijks nog leden tellen, gemeentepolitiek die gemaakt wordt in de binnenkamers en tegelijk ver afstaat van de interesses van de burgers. Volgens de Groningse hoogleraar moeten raadsleden zich gaan gedragen als volksvertegenwoordigers en moeten ze het gemeentebestuur controleren op hoofdlijnen. Maar ze moeten zich vooral manifesteren onder de bevolking, niet langer op schoot zitten bij het college van B. en W., kortom "het stadhuis uit".

Van diverse kanten is op de instelling van de staatscommissie gereageerd met een zuinig of argwanend: "Dat werkt vertraging in de hand". Inmiddels hebben de lokale bestuurders ook zelf een initiatief genomen, waarvan moet worden afgewacht of het de resultaten van het werk van Elzinga en zijn team zal gaan versterken. Met het oog op het rapport van de staatscommissie heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de koepel van het lokale bestuur, een 'Beraadsgroep Vernieuwing lokale democratie' opgericht. Twintig leden telt deze denktank, die bijeenkomt onder leiding van burgemeester H.Ouwerkerk van Almere. Op een vorige maand gehouden conferentie stelde hij: "Wij voelden sterk de behoefte om ons in eigen kring te beraden op de positie van gemeenten. Het is van groot belang dat wij niet alleen kennisnemen van wat relatieve buitenstaanders ons hierover te melden hebben. Zeker zo belangrijk is wat wij zelf vinden."

Namens de beraadsgroep maakte Ouwerkerk daar tijdens de conferentie al het een en ander over duidelijk. Gekozen burgemeester? Dat kan, maar dan liever niet iemand die actief deelneemt aan het beleids- en besluitvormingsproces, bij voorkeur een onpartijdig voorzitter. "Laten we onze zegeningen tellen, op dit punt lijken we het redelijk eens te zijn", aldus Ouwerkerk. Over de bevoegdheden van raad en college van B. en W. was de VNG-beraadsgroep verdeeld. In ieder geval moet de raad de controlerende en vertegenwoordigende taak houden, maar verder zou een meerderheid van de lokale bestuurders graag zien dat het initiëren en het bepalen van het beleid in een gemeente meer aan het college van B. en W. wordt overgelaten. De raadsleden controleren dan, en als het niet goed gaat, wordt het college (of een deel ervan) naar huis gestuurd. Dat kan een gezonde spanning oproepen waardoor de burger weer geïnteresseerd raakt in de politiek. Ouwerkerk had eerder al aangegeven dat "in veel gemeenten college en raad het zozeer met elkaar eens zijn dat van enig debat geen sprake meer is".

Een ander verschijnsel waar de VNG-beraadsgroep tegenaan liep is dat burgers geen relatie meer zien tussen wat er gebeurt in de gemeente en het bestuur. Dat is een gevolg van het feit dat ook in gemeenten zoveel taken zijn geprivatiseerd. Ouwerkerk: "Misschien hebben we ons hier en daar te veel aan de markt gespiegeld. De markt behoort voor het bestuur niet de maat der dingen te zijn."

( a d v e r t e n t i e s )