NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

JOYCE ROODNAT
Rode velours gordijnen. Toneelrook. Een achterdoek met wisselende landschappen. Twee mannen in klassiek echt-mannen-uniform, de kleine in een krap pak, de grote in rok. Ze spreken in nadrukkelijke dialogen, ze bewegen alsof er een sleutel in hun rug steekt.

Theater? Nee, televisie. Klassieke televisie. Televisie waarvoor hordes kijkers zo'n twintig jaar geleden thuis bleven, terwijl andere hordes zich er wild aan ergerden.

Herenleed heette dat programma.

Het begon in de duinen en op het strand maar het verplaatste zich naar de bühne, waar het werd gefilmd alsof de camera in de zaal zat. Het was heel veel, maar in de eerste plaats was het variété. Variété in woord en gebaar, dat statige toneelmatigheid in stelling bracht tegen de doorsnee gladakker-televisie-stijl. En wie daar niet tegen kon die hoepelde maar op naar het andere net.

Cherry Duyns en Armando, de schrijvers en uitvoerders, creëerden met Herenleed een brutale televisie-versie van de Hollywood- slapstick uit de jaren twintig en lieten zich zonder beperkingen meeslepen naar onvermoede plaatsen, gedachten en waanzin. Hun rolverdeling is duidelijk: Armando herinnert, als de schuchtere poëet die twijfelt, droomt en beweegt met kleine hoekjes, vagelijk aan Stan Laurel. Duyns is meer een Oliver Hardy. Niet zozeer door zijn postuur maar door de realistische levensvisie die hij zichzelf oplegt, vechtend tegen de romanticus die er in zijn personage schuil gaat.

Herenleed was televisie en werd daadwerkelijk theater: Duyns en Armando vierden er naderhand op de Nederlandse podia triomfen mee, ook omdat in het theater het literaire gehalte van de teksten werd benadrukt. Maar nu de VPRO, in het kader van de wanstaltig laat geprogrammeerde serie 'Weerzien op 3', enkele afleveringen herhaalt, is glashelder waar dit theater wortelt. Niet in het theater.

Herenleed is literair en theatraal, allemaal tot je dienst, maar zonder de televisie en zijn opdringerige conventies was het nooit uitgelokt. Alleen op het kleine televisiescherm komt de anarchie van het programma volmaakt tot bloei, want daar leidt het niet tot de behaagzuchtige theater-lachsalvo's maar tot particulier gegniffel en gehinnik.

De neiging tot het citeren van Herenleed-zinnetjes is groot. "Is er veel wind in het lover?" of "Moet u eens kijken hoe leuk mijn pijpjes om mijn beentjes vallen". Maar wie zich niet kan voorstellen hoe daverend Duyns die eerste zin de ether in werpt, en hoe kleintjes-tevreden Armando de tweede piept, heeft er weinig aan. Op de televisie is ook Johnny van Doorn weer aanwezig, de derde Heer die door de dood zelf werd verhinderd deel te nemen aan de laatste theatershows. Af en toe verschijnt hij, altijd bij toverslag, steeds met veel misbaar en altijd verwoordt hij met luide zuidelijke galm de geheime angsten en begeertes die zijn mede- heren juist met man en macht binnenboord willen houden. Ze doen net of ze hem niet verstaan, maar hij zwijgt niet want hij is hun geweten. Dat beseffen ze terdege. Houd dat in de gaten en je wordt beloond: wie zich uitlevert aan herenleed wordt beloond met herentroost.

Weerzien op 3: Herenleed (15, 22, 29 jan. en 5 feb.), zondag, Ned.3, 1.40-2.11u.