NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

EEN HISTORISCH moment voor minister Zalm van Financiën. Hij kon gisteren bekendmaken dat het afgelopen jaar de Rijksbegroting met een overschot is afgesloten. Het betekent dat na een periode van precies 25 jaar afscheid wordt genomen van het begrip financieringstekort. Meevallers aan de inkomstenkant en lagere uitgaven dan voorzien hebben ervoor gezorgd dat het tweede paarse kabinet als beleidsdaad op zijn conto kan schrijven dat het de Rijksbegroting op orde heeft gebracht.

Eindelijk dus. Een operatie die midden jaren zeventig optimistisch begon met de éénprocentsoperatie van Duisenberg is veel later dan waar toen rekening mee werd gehouden, dankzij strikte toepassing van de Zalmnorm, afgerond. In de tussentijd heeft het financieringstekort zich nog dramatisch ontwikkeld met als uitschieter het jaar 1982, toen het tekort (herleid naar de huidige EMU- berekeningswijze) niet minder dan 6,6 procent van het bruto nationaal product bedroeg. Maar nu, aan het begin van de nieuwe eeuw, leeft Nederland niet langer op de pof. Het is de ironie van de geschiedenis dat wat ooit onder een sociaal-democratische minister-president uit de hand begon te lopen, nu ook weer onder leiding van een sociaal- democratische premier is gecorrigeerd. Het overschot is vooralsnog bescheiden. Volgens de cijfers die minister Zalm gisteren op een speciaal ingelaste persconferentie presenteerde gaat het om twee miljard gulden, ofwel een plus van 0,25 procent. Veel belangrijker dan het feitelijke bedrag is echter de psychologische kant van de zaak. Het regeren met een overschot is toch anders dan met een begroting die in de rode cijfers eindigt. Daar komt bij dat het omslagpunt veel eerder is bereikt dan twee jaar geleden bij de totstandkoming van het tweede paarse kabinet werd gedacht. Toen wezen de cijfers nog uit dat het kabinet in 2002 nog steeds met een bescheiden tekort zou kampen. Maar de zich telkens boven verwachting ontwikkelende economische groeicijfers hebben ervoor gezorgd dat niet een volgend, maar het huidige kabinet zich reeds kan buigen over de vraag hoe moet worden omgegaan met een begrotingsoverschot.

IN DE TWEEDE Kamer maar ook daarbuiten is de afgelopen maanden al een voorschot genomen op die discussie. Voor alles moet gewaakt worden dat er nu een mentaliteit van alles-is-mogelijk gaat ontstaan. Het tekort bestaat weliswaar niet meer, maar de erfenis van het jaren te veel uitgeven geld is er nog wel degelijk. In de boeken staat nog een schuld van 530 miljard gulden; een bedrag waarover het komend jaar 30 miljard gulden rente zal moeten worden betaald. Er is veel voor te zeggen om in elk geval een flink deel van het overschot te besteden aan het saneren van de staatsschuld.

Daarnaast is er ruimte voor verdere lastenverlichting en nieuwe uitgaven. Wat het eerste betreft: in het kader van de grootscheepse belastingherziening die volgend jaar moet worden ingevoerd is reeds een fors bedrag voor belastingverlaging gereserveerd. Voorkomen moet worden dat de economie met extra lastenverlagingen oververhit raakt. Aan de andere kant is ook in het omringende buitenland sprake van ingrijpende lastenverlichtingen. Wil Nederland concurrerend blijven, dan rest op een gegeven moment eenvoudigweg geen andere keuze.

OVER NIEUWE uitgaven kan in een tijd van begrotingsoverschot in elk geval op een meer ontspannen wijze worden gesproken. Dit is tegelijk het grote risico. Net iets te gemakkelijk gaan nu al stemmen op extra geld te besteden aan 'de' zorg en 'het' onderwijs. Niet ontkend kan worden dat zich in deze sectoren problemen voordoen. Maar als de wensen zo algemeen worden geformuleerd, dreigt het gevaar van nieuwe automatismen. De juiste volgorde is dat eerst de problemen helder worden gedefinieerd, dan concrete plannen worden gemaakt en vervolgens een discussie begint over de daarvoor benodigde financiële middelen.

Afgezien van de economische rugwind waar de paarse coalitie al sinds het aantreden in 1994 ten volle van profiteert, hebben ook de heldere begrotingsregels bijgedragen aan het op orde brengen van de overheidsfinanciën. Door een strikte scheiding aan te brengen tussen de inkomsten en de uitgaven en stringente afspraken te maken over de verdeling van mee- en tegenvallers is er rust in het begrotingsbeleid gekomen. De zogeheten Zalmnorm was verbonden aan rijksbegrotingen die een tekort te zien gaven. Er is echter niets op tegen een soortgelijke norm te ontwikkelen nu er overschotten kunnen worden genoteerd.

DE LES VAN DE afgelopen 25 jaar is geweest dat de overheidsuitgaven heel snel ontsporen, maar slechts heel langzaam weer in het gareel gebracht kunnen worden. De grootste fout die nu gemaakt kan worden is dat met het einde van het financieringstekort ook een einde aan de budgetdiscipline komt.

Zie ook:

Twee miljard over op rijksbegroting (07 januari 2000)

( a d v e r t e n t i e s )