NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De Amerikaanse VN-ambassadeur Holbrooke heeft januari uitgeroepen tot 'Afrika-maand'. Het voorzitterschap van de Veiligheidsraad is ook zijn tentamen voor de ministersbaan.

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

ROTTERDAM/NEW YORK, 7 JAN. Wordt dit de 'Maand van Afrika' én van Richard Holbrooke? De combinatie van Afrika en deze Amerikaanse sterdiplomaat is even onverwacht als actueel. Holbrooke, Amerika's ambassadeur bij de Verenigde Naties en de vredesarchitect van Bosnië, is de komende vier weken voorzitter van de Veiligheidsraad en heeft januari gebombardeerd tot de 'Maand van Afrika'. Geschrokken teruggekeerd van een bezoek aan tien Afrikaanse landen heeft hij een ongekend aantal open zittingen aangekondigd over brandhaarden als Burundi, Congo, Sierra Leone en Angola en over aids en het vluchtelingenprobleem. Hij heeft tevens een ongebruikelijk aantal Afrikaanse staatshoofden uitgenodigd.

"Afrika heeft nu het grootste vermogen om te exploderen", zei Holbrooke bij zijn aankondiging en noemde vooral de sluimerende burgeroorlog in Congo. "De geschiedenis van de VN zal grotendeels worden bepaald door orde op zaken te stellen in Centraal-Afrika."

De VN hebben met enthousiasme en scepsis gereageerd. De kasten in het VN-hoofdkwartier liggen al decennia vol met alarmerende Afrika-cijfers, zoals een rapport van VN-chef Kofi Annan uit 1998: dertig oorlogen sinds 1970; veertien van de 53 landen op het continent betrokken bij oorlog; meer dan de helft van de oorlogsdoden in de wereld afkomstig uit Afrika: en op de koop toe nog eens ruim acht miljoen vluchtelingen en ontheemden. Zal Holbrooke nu 'Afrika's Renaissance', die Annan signaleerde inzake democratie, bevorderen op vredesgebied? Een hoge VN- diplomaat vanuit New York: "Holbrooke speelt hoog spel en wekt verwachtingen. De Verenigde Staten verplichten zich door zijn toedoen nu de problemen mee op te lossen." De Afrika-maand is in feite Holbrookes debuut in de Veiligheidsraad. Hij heeft zich daar sinds zijn aantreden in augustus nog weinig getoond, druk als hij was met het overreden van het Amerikaanse Congres om de VN-schuld te voldoen en met bezoeken aan de Balkan, Oost-Timor en Afrika. Wie weet dat hij Madeleine Albright wil opvolgen als minister van Buitenlandse Zaken onder Al Gore als mogelijke president, beseft dat zijn voorzitterschap van de Veiligheidsraad niet vrijblijvend is. Het maakt deel uit van Het Examen: is Holbrooke - Amerika's meest bewonderde en gehate diplomaat, met zijn ongeduldige, vulkanische temperament - geschikt voor het grote werk? Hoe naadloos hij zijn ministeriële campagne met die voor Afrika verweeft, blijkt uit zijn gastenlijst voor komende maandag: dan spreekt vice-president en presidentskandidaat Gore, met wie hij nauwe banden onderhoudt, de Veiligheidsraad toe over de invloed van aids op vrede en veiligheid in Afrika en zal hij deze zitting ook voorzitten. Holbrooke wil met Gore's optreden laten zien dat de VS het nog steeds goed menen met de VN, ondanks Amerika's wanbetalingen. Het is de eerste keer dat een Amerikaanse vice-president de raad toespreekt en voorzit, en ook de eerste keer dat een gezondheidsvraagstuk daarin aan de orde komt. Het zou te ver gaan Holbrooke slechts van particuliere motieven te verdenken, ook al noemen zijn vijanden hem een 'maniakale zelfpromotor'. Wie zich daar toch aan bezondigt, vergeet zijn eigenschap van activist in het buitenlands beleid en van 'briljant analyticus', zoals vrienden hem noemen. Holbrooke, Europa- en Azië-specialist, is een eenling binnen de Amerikaanse regering met zijn overtuiging dat de VS waar mogelijk hun leiderschap moeten tonen en krachtdadig moeten optreden. In zijn conceptuele denken past geen verwaarlozing van Afrika. Inwendig schaamt hij zich voor de Amerikaanse afzijdigheid tijdens de genocide in Rwanda in 1994. Daarom komt zijn Afrika-maand niet uit de lucht vallen. Een hoge VN-diplomaat: "Toen Holbrooke aantrad bij de VN, zei hij: wat is het grootste probleem? Afrika als geheel. Oké, dat moet dan worden opgelost. Vervolgens is hij ernaar toe gereisd, kwam ontzettend onder de indruk terug en praat nu over niks anders dan aids. Holbrooke pakt de dingen aan. Hij is gericht op oplossingen." En wat is het resultaat voor de Veiligheidsraad? De topdiplomaat verbaasd: "We zitten nu onvoorstelbaar vol met Afrika. Er moet nu geen crisis uitbreken, want daar zouden we geen tijd voor hebben. Zelfs mijn Afrikaanse collega's zijn zich wild geschrokken van deze overdaad." De Veiligheidsraad wijdt onder meer een zitting aan Burundi, waarin Burundi-bemiddelaar Nelson Mandela het woord zal voeren. Het hoofdprogramma is een mogelijk meerdaagse zitting over Congo, waarin onder meer de presidenten van Mozambique, Zambia, Rwanda, Zimbabwe en Oeganda zullen spreken; sommige VN-diplomaten noemen dit al een vredesberaad.

De Afrikaanse landen hebben positief gereageerd. Maar veel VN-diplomaten zijn gereserveerd: de Veiligheidsraad heeft al vaker debatten gewijd aan Afrika, in september vorig jaar nog onder Nederlands voorzitterschap. Het zijn meestal praatfestijnen met papierverslindende verklaringen - met als conclusie: de wereld en Afrika moeten meer politieke wil tonen voor duurzame vrede en ontwikkeling - waar later geen haan meer naar kraait. Bovendien, vragen sceptici zich af, wordt Afrika nu werkelijk een strategische prioriteit voor de VS, want daar is de laatste jaren in de praktijk nog weinig van te merken, ondanks toenemende bezoeken van Amerikaanse leiders.

Een VN-diplomaat: "Holbrooke kan niet een week lang open vergaderingen houden over Afrika zonder dat hij daarmee iets doet. Dat is ook niet zijn stijl. Hij blijft gáán. Hij is tenslotte 'Mr. Dayton' en heeft zijn ambities. Hij moet dus met iets komen. Maar ik zie niet wat je nu acuut kunt oplossen en de problemen niet deze maand verdwijnen."

Holbrooke speelt nog een 'hoog spel': op 20 januari ontmoet Jesse Helms, de Republikeinse voorzitter van de Senaatscommissie voor Buitenlandse Betrekkingen en de grootste hater van de VN-bureaucratie, in New York de leden van de Veiligheidsraad. Holbrooke wil hiermee de relatie tussen het door de Republikeinen gedomineerde Congres en de VN verbeteren, maar met de weinig subtiele Helms heeft hij geen garantie op succes. Holbrooke heeft al zijn politieke invloed moeten aanwenden om Helms & Co te overreden een deel van de achterstallige contributies aan de VN te voldoen, net op tijd om niet het stemrecht in de Algemene Vergadering van de VN te verspelen. Het Congres wil in totaal 926 miljoen dollar afbetalen - volgens de VN nog een half miljard te weinig - maar dan moet wel aan een paar voorwaarden worden voldaan. De andere landen moeten instemmen met een lagere Amerikaanse bijdrage aan het VN-budget.

De financiën zijn tot nu toe een prioriteit voor Holbrooke. Maar deze maand zullen ook 'lopende zaken' als Irak - waarvoor hij tot nu toe geen tijd heeft gehad -, Kosovo en Oost-Timor zijn aandacht vragen. Met Afrika en Helms' bezoek daar nog bij is misschien zijn fameuze werklust bevredigd. Maar het januari-tentamen voor het ministerschap wordt er niet gemakkelijker op.

'Meer invloed EU in Afrika'

Door onze correspondent
LISSABON, 7 JAN. De Europese Unie wil meer invloed krijgen in Afrika beneden de Sahara. Volgens de Portugese minister van Buitenlandse Zaken, Gama, kan de EU niet achterblijven nu de Verenigde Staten, Japan en ook China initiatieven nemen om nauwere betrekkingen met Afrikaanse landen aan te knopen. Portugal wil als huidig voorzitter van de EU een speciale Europees-Afrikaanse partnerrelatie voorbereiden.

De Portugese staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking, Amado, zei gisteren dat de EU-ontwikkelingshulp aan Afrika "om geo-politieke redenen" als "een zaak van strategisch belang" moet zien. Tijdens een informele bijeenkomst van de EU-ministers van Ontwikkelingssamenwerking later deze maand wil hij voorstellen dat de EU-lidstaten een gezamenlijk beleid ten opzichte van Afrika gaan voeren.

Volgens Amado is het Afrika-beleid van Europese landen negentiende- eeuws en bepaald door de koloniale geschiedenis. Hij waarschuwt dat Europa bij pogingen om economisch belangrijke posities in Afrika te verwerven van de VS gaat verliezen als het niet in staat is het Afrika- beleid te harmoniseren. Amado vindt dat de EU er niet voor moet terugschrikken om zich in Afrika bezig te houden met militaire en veiligheidskwesties, omdat die tot de voorwaarden voor ontwikkeling behoren.

( a d v e r t e n t i e s )