NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

ROB BIERSMA
Nederlandse onderzoekers vinden bij uiteenlopende diersoorten als koolmezen, ratten en varkens steeds weer dezelfde tweedeling. Binnen de soort zijn er dieren die agressief, dominant en extravert gedrag vertonen en andere dieren die zich juist terughoudend, afwachtend en risico-vermijdend gedragen. Tussenvormen komen niet voor. De documentaire Karakter, die vanavond wordt uitgezonden door het VPRO-programma Noorderlicht, gaat over deze twee typen persoonlijkheden.

Koolmeesonderzoeker dr. P.J. Drent bemerkt dat er twee typen vogeltjes uit het ei kruipen. Het ene type wordt gevormd door agressieve lefgozertjes die er bij ieder conflict voluit tegenaan gaan. Deze vogels nemen een nieuw territorium onbevreesd in bezit: ze hebben in een ommezien de hele kooi verkend. Geheel anders gedraagt zich het afwachtende type. Bij confrontaties vermijdt hij het openlijke gevecht. Pas als hij ziet dat een dominante vogel een zwak moment heeft, valt hij aan. Bij het betreden van een nieuw territorium verkent hij eerst één plek heel grondig. Pas daarna waagt hij zich op belendend terrein. Vaak keert hij nog even terug naar de bekende boom om zich ervan te verzekeren dat alles nog veilig is.

Rattenonderzoeker prof.dr. J.M. Koolhaas maakt hetzelfde onderscheid. Hij vindt felle ratten die heel actief reageren op gevaar en terughoudende ratten die zich passiever opstellen. Zo ook dr. W. Schouten die varkens onderzoekt.

De onderzoekers vertellen dat beide typen hun sterke kanten hebben. Het ondernemende type doet het goed onder stabiele, bekende omstandigheden. Een fel koolmeesmannetje maakt zich snel meester van een territorium, door zijn agressieve gedrag wordt hij al gauw dominant over ander koolmezen. Maar als de omstandigheden wisselen en zich onbekende gevaren voordoen, is het voorzichtige koolmeesmannetje in het voordeel. Nieuwe terreinen worden het beste door voorzichtige typen geëxploreerd, de agressieve durfals worden al gauw de prooi van onbekende roofdieren of andere gevaren.

Hoe komt het dat dit verschil in gedrag zo algemeen voorkomt in het dierenrijk? Het antwoord op die vraag wordt gezocht in de dynamiek van de populatie. Dieren kijken gedrag van elkaar af. Het gedrag dat het meeste succes heeft in een bepaalde situatie, wordt door het bestaan van beide typen snel gevonden. Samen doen beide typen het beter dan elk apart.

De aanpak van Karakter - de onderzoekers richten zich rechtstreeks tot de kijker - is heel verfrissend. Maar er zitten ook nadelen aan de afwezigheid van een commentator. Zo zou je wel willen weten of beide persoonlijkheden erfelijk zijn. En wat zijn de getalsverhoudingen in de populaties? En waarom zijn er geen tussentypen? Er is niemand om die vragen te stellen. Maar het feit dat die vragen vanzelf in je opkomen, betekent dat Karakter een overtuigende documentaire is.

Noorderlicht. Ned.3, 20.18-20.45u.