NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Maarten Huygen
De anarchistische schrijver Arthur Lehning had op het nippertje het jaar 2000 gehaald. Op zijn 100ste. "Het is nu welletjes geweest, langzamerhand", zei hij vijf jaar eerder al in een televisie-interview met H.J.A. Hofland. Dat werd gisternacht nog eens uitgezonden. "Na deze eeuw heb ik geen behoefte om het begin van de volgende nog mee te maken." Het is ongelofelijk dat de boezemvriend van de dichter H. Marsman tot afgelopen zaterdag nog heeft geleefd.

Op dit interview volgde een portret dat 19 jaar eerder van hem is gemaakt door Wim Kayzer. Lehning was toen als 82-jarige nog kwiek. Ze bezochten Berlijn dat in die tijd nog door de Koude Oorlog gespleten was. Dat werd weer gecontrasteerd met het gedoemde vooroorlogse Berlijn waar hij woonde. Met revolutionaire en satirische liederen uit die tijd. Herinneringen aan Joris Ivens en vooraanstaande dissidente intellectuelen die hij kende. We zagen de panden die Lehning had bewoond of bezocht en die waren gebombardeerd of vervallen. Het zal niet lang meer duren voor dergelijke prachtige historische documenten op elk gewenst tijdstip tegen betaling digitaal kunnen worden opgeroepen. Zoals je een mooi boek leent.

Kayzers Lehning-docu staat in contrast met zijn huidige, kale interviewserie Van de Schoonheid en de Troost. Ik had afgelopen zondag ook wel wat meer over de omgeving van de Engels-Nigeriaanse schrijver Wole Soyinka willen zien. Over zijn huidige bestaan en over het land waar hij vandaan komt. De beroemde schrijver en dissident opereert in een wereldwijde institutioneel-humanitaire jetset, die zijn woorden indrinkt, wat hij ook zegt. Geroemd door eveneens beroemde mensen die zijn moeilijk toegankelijke werk niet hebben gelezen. Zo trekken ze elkaar omhoog, nog meer vliegreizen, nog meer internationale bijeenkomsten, nog meer loftuitingen. Wat ze noemen de 'wederzijdse bewonderingssociëteit'.

Soyinka stelt trots: "Ik spreek staatshoofden, wereldleiders op het gebied van mensenrechten, word ontvangen door de Italiaanse president, door de voorzitter van de Franse senaat." Is dat wel zo gezond voor zo'n schrijver en dappere dissident die gevangen heeft gezeten? Collega Ken SaroWiwa heeft hij met zijn lobby tegen de Nigeriaanse junta niet van executie kunnen redden.

Soyinka kan goed vertellen maar zo'n uitspraak dat volgens het Yoruba- geloof de mens het lot in eigen hand heeft, is goed genoeg voor diplomatieke plaisanterieën maar net te weinig voor een interview van ruim een uur. Een omlijsting, zoals indertijd bij Lehning, zou het geheel mooier, concreter en inzichtelijker maken.

De zaterdagavond had de Avro gewijd aan componist Harry Bannink en de schrijfster Annie M.G. Schmidt. En het was vreemd om zo'n interview met Schmidt te zien door de eveneens overleden Ischa Meijer. Schmidts werk zal langer voortleven dan dat van Meijer. In het interview stelde Meijer vast dat de populariteit van Schmidt in de jaren zestig en zeventig een 'dip' had vertoond. Als zij ten tijde van het interview in 1992 niet uit die 'dip' was gekomen, had Meijer zich vast onhebbelijker gedragen. Nu is het interview nog steeds een juweeltje dat kan worden herhaald. Schmidt kan met verfijnde ironie over zichzelf vertellen, over haar bestaan als 'groen bemoste boomstam' voor ze op haar 35ste naar Amsterdam kwam.

Ook de Berlijnse jaren twintig kwamen weer naar boven. Kurt Tucholsky, Bertolt Brecht waren voorbeelden voor haar. Meijer had zich degelijk voorbereid, wat ook niet altijd het geval was, en stelde scherpe vragen zonder grof te worden. Hij had een feilloos instinct voor andermans zwakke plekken. Ook mensen die hij zwaar heeft beledigd, refereren nog steeds met dankbaarheid aan 'Ischa'. Alsof hun bestaan door hem is gezegend. Meijers beledigingen waren voor hen een vorm van 'purefication' om een term van Soyinka te gebruiken.