NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Nu de parlementsverkiezingen in Kroatië zijn gewonnen door de oppositie, hopen de onafhankelijke media op meer persvrijheid.

Door onze correspondent YAËL VINCKX

ZAGREB, 4 JAN. Iedereen rent paniekerig heen en weer bij de Kroatische staatstelevisie. Woordvoerder Kresimir Macan houdt aan beide oren een telefoon en excuseert zich. "Sorry, we hebben een probleem." Het probleem is een campagnespot van de regerende Kroatische Democratische Gemeenschap (HDZ) die ook de televisie controleert. De ethische commissie heeft gebeld; ze adviseert de HDZ-spot onmiddellijk van het scherm te halen. De advertentie laat een dronkaard zien, pratend met de oppositie. "Jullie scheppen 200.000 banen in een jaar? Ik ken een kip die honderd eieren per dag legt!" De dronkaard wordt afgevoerd naar het ziekenhuis, waar de zuster een alcoholpromillage van 3,5 constateert. "En u gelooft deze man", vraagt ze vervolgens aan de camera. Onfatsoenlijk, vond de ethische commissie. Opmerkelijk. Weliswaar had de commissie eerder geadviseerd twee andere spotjes van de televisie te halen, maar die waren van de oppositie. Dat was minder opmerkelijk. Al jaren liggen de Kroatische media onder vuur, in het bijzonder de staatstelevisie HTV. Vorig jaar brachten diverse gezaghebbende instanties rapporten uit over het gebrek aan persvrijheid. Hun oordeel was eensluidend. Het International Press Institute concludeerde dat intimidatie door de regering 'verbazingwekkend wijdverbreid' is, de OVSE vond dat de staatstelevisie 'haatdragende toespraken' uitzendt.

Die vrees was terecht, zegt Peter Palmer van de OVSE in Kroatië. De organisatie heeft een klacht ingediend over de tv-verslaggeving van de gisteren gehouden verkiezingen. "De HDZ-functionarissen zijn oververtegenwoordigd in de nieuwsprogramma's. Ze brengen het positieve nieuws. De oppositie komt alleen in beeld bij een ruzie."

Er lopen ook vele rechtszaken tegen Kroatische journalisten. Bijvoorbeeld tegen de commentator van het weekblad Globus, Slaven Letica. Sinds een week is hij ook kandidaat voor de presidentsverkiezingen. "Ik heb president Tudjman verweten zich met mensen uit de marge van de samenleving, met boeven, in te laten", zegt de presidentskandidaat, gekleed in een regenjas en een geruit petje. De openbaar aanklager zou hebben laten weten de rechtszaak door te zetten, ondanks Tudjmans dood.

Ook freelance-journaliste Zinka Bardic werd bedreigd met rechtszaken wegens haar wekelijkse satirische programma op Radio 101. Het station maakte furore in de eerste helft van de jaren negentig; een demonstratie tegen Radio 101's sluiting bracht in 1996 tienduizenden mensen op de been. Een jaar geleden ging Bardic weg, deels uit onvrede om de gevolgde mainstream, deels uit teleurstelling over het vertrek van haar twee collega's naar West-Europa. Bardic neemt een slok bier en gooit opstandig haar hoofd in haar nek. "Ik maak een programma voor twaalf lokale stations, maar ik krijg het in Zagreb niet verkocht." De radiostations daar zijn bang voor problemen met de HDZ. Na de dood van Tudjman zei ze: "Hij heeft beloofd dat we voor 2000 in Europa leven en enkele duizenden marken per maand verdienen. En zie, mijn collega's wonen in Engeland en Duitsland en verdienen een massa geld."

In het kantoor van de televisie is Kresimir Macan alle kritiek meer dan zat. Hij trekt een stapel statistieken tevoorschijn. "De OVSE liegt. We laten sinds het begin van de verkiezingscampagnes veel minder HDZ- mensen zien." De statistieken vertonen inderdaad een daling. Een uur later zegt hij zachtjes: "Het is lastig werken in een tv-station vol HDZ-aanhangers. Een deel van de partij wil meer openheid, maar we moeten voorzichtig handelen. Misschien krijgen we meer ruimte nu Tudjman dood is."

Lastig - dat had ook HTV-onderdirecteur Mirko Galic ondervonden. Vorig jaar stapte hij op. "Geen vrijheid, creativiteit, openheid, objectiviteit en onpartijdige journalistiek", oordeelde hij over HTV. Intussen zegt 75 procent van de Kroaten HTV als enige nieuws bron te gebruiken en kijkt 90 procent bijna iedere dag naar HTV. Een krant wordt slechts door acht procent van de bevolking regelmatig gelezen.

Tijdschriften worden beter gelezen. Het tijdschrift Nacional verkoopt naar eigen zeggen 80.000 exemplaren. Het blad loopt voorop in onthullingen over corruptie binnen Tudjmans presidentiële kantoor en zijn partij, de HDZ. Op gympies struint hoofdredacteur Ivo Pukanic zijn met blote fotomodellen behangen kantoor binnen en zegt: "Ik ben gearresteerd, gevolgd en mijn telefoons, kantoor, huis en ouderlijk huis worden afgeluisterd. Ik ben 90 keer voor de rechter gedaagd en heb drie keer verloren. Ik moet tien miljoen mark betalen, maar mijn advocaten hebben dat tot nu toe weten te omzeilen."

Pukanic heeft zijn hoop gevestigd op de oppositie. "Zij zal de geheime dienst hervormen en de staatstelevisie aanpakken." In november hebben de belangrijkste oppositiepartijen een nieuwe 'media-agenda' ondertekend: een nieuw bestuur voor HTV, geen door de politiek benoemde tv-directeur, commercialisering van het derde HTV-kanaal, geen politieke invloed op de commentatoren.

Zinka Bardic neemt een laatste slok. "Ik geloof er niet in, ik hoop alleen nog." Ze stapt op maar komt terug. "Nog een grap", roept ze. "Tudjman staat voor de hemelpoort en moet kiezen: hemel of hel. Petrus laat hem op een tv-scherm de hemel zien: saaie slapende engelen. Dan de hel: schakers, tennissers, dronkaards. Tudjman kiest voor de hel, maar vindt niets van het getoonde beeld. Hoe kan dat, vraagt hij. Hier hebben we ook staatstelevisie, zegt de duivel."