NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

MARTIJN MEIJER
Met Fanny och Alexander (1982), een film die drie uur duurt en geen minuut te lang is, nam regisseur Ingmar Bergman afscheid als regisseur van bioscoopfilms. In de film is Bergman zelf nadrukkelijk aanwezig: tijdens het openingsshot, waarin het doek van een poppentheater opgaat en we het jongetje Alexander Ekdahl zien, zegt hij dat dit zijn verhaal is. Alexander is de grote regisseur in het klein: 's nachts geeft hij voor de kinderen Ekdahl een voorstelling met zijn toverlantaarn en vertelt het verhaal van Arabella. Dat sprookje, over een losbandige weduwe en de verschijning van de geest van een dode vader, is het verhaal van de film (en dat van Hamlet) in het klein.

De aardige vader van Alexander, de leider van een theatergroep (zoals Bergman zelf, van 1944 tot 1966), sterft terwijl hij repeteert voor de rol van de geest van Hamlets vader. De moeder, een actrice, trouwt met een hardvochtige geestelijke. Deze figuur is waarschijnlijk gebaseerd op Bergmans echte vader, een strenge Lutherse predikant, die later de huisgeestelijke van de Zweedse koninklijke familie zou worden. Aan hem had Bergman zijn levenslange preoccupatie met god, het geloof en de dood te danken. In de film probeert de man vergeefs de fantasie van het jongetje te beteugelen, ook letterlijk, door hem en zijn zusje in hun kamer op te sluiten.

De grens tussen droom en werkelijkheid in Fanny en Alexander is vaak niet duidelijk; realistische scènes vloeien over in mysterieuze droomscènes. Alexander verstopt zich bij zijn grootmoeder thuis onder de tafel. Bij het slaan van de klok, een vast attribuut in Bergmanfilms, beweegt een standbeeld. Het kind roept, maar niemand geeft antwoord. Het volgende moment zien we een bediende de kolenkit vullen, alsof er niets gebeurd is.

Fanny och Alexander kan gezien worden als een samenvatting van Bergmans werk. Het bevat zowel de tragische zwaarte van bijvoorbeeld Scènes uit een Huwelijk (1973) als lichte en komische elementen die aan Glimlach van een Zomernacht (1955) doen denken. Het is ook een film over de magie van de film en de macht van de filmmaker. Maar Bergman had nog niet genoeg van zichzelf in de spiegel van zijn kunst gezien, en bracht in 1986 The Making of Fanny and Alexander uit.

Fanny och Alexander (Ingmar Bergman, 1982, Zweden), Ned.1, 23.00- 02.01u.