NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

KESTER FRERIKS
Hij is Shakespeare's meest boosaardige creatie: de mismaakte, afstotelijke en boosaardige koning Richard III. Mank gaat hij, hij heeft een bochel. "Omdat ik als minnaar niet deug, zal ik slagen als slecht mens", is zijn devies. Juist dankzij die duistere vermenging van amoureuze onmacht, angst voor afwijzing en moordlust in de kilst denkbare stijl, is Richard III een fascinerende figuur. Al doet hij ons huiveren en zelfs terugdeinzen, we willen hem in zijn duivelse plannen volgen.

De allereerste opvoering vond plaats in Londen, 1593. Zo'n vier eeuwen later maakte regisseur Richard Loncraine met Ian McKellen als titelheld een versie van dit oude slagveldverhaal in een setting die opmerkelijk verschilt van die van Shakespeare: Richard III pleegt in het Engeland van de jaren dertig een fascistische coup. Deze visie gaat weer terug op een Londense toneelproductie in de regie van Richard Eyre. De sfeer van de film is grauw en grijs; de kostumering van de mannen is strak zwart. Veel herinnert aan The Damned van Visconti. Ook in Richard III overheerst de vete binnen de familie en worden verwanten, die een bedreiging zijn, door Richard koelbloedig vermoord en vervolgens verleidt hij hun echtgenote. Het gegeven van de machtswellust is theatraal zo sterk, dat deze immens groots gemonteerde film met tal van massascènes, decadente feesten en vlammenspugende schietpartijen telkens weer de kern raakt.

Dat ligt aan de vorm die Loncraine koos. Hij laat Richard rechtstreeks in de camera spreken, uitleg gevend aan zijn demonische opzet. Door de vileine tinteling in zijn ogen, de verbeten en ook geamuseerde trek om zijn smalle lippen en zijn schokschouderen maakt hij duidelijk dat het allemaal een wreed en boosaardig spel is. Richard en zijn verwanten spreken het Engels van Shakespeare. Dat geeft een mooie, soms humoristische distantie tot het oorlogsgeweld met tanks en mitrailleurs. Wanneer aan het slot Richards jeep in het zand vast komt te zitten, roept hij zijn befaamde woorden: "Een paard, een paard, mijn koninkrijk voor een paard." Bij zijn uiteindelijk val speelt een grandioos- triomfantelijke glimlach om zijn lippen. Het is alsof hij zich erover verbaast dat hij nú pas sterft. Dat is, impliciet, de strekking van deze verfilming: het kwade houdt langer stand dan het goede.

Richard III (Richard Loncraine, VS/VK, 1995), Canvas, 20.55-22.45u.