NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Schutting met monsterachtige dimensies

In Europa bouwen we geen muren meer, liet Eurocommissaris Verheugen weten. Veel Tsjechen zitten zelf in hun maag met een muurtje dat Roma en Tsjechen scheidt.

Door onze correspondent RENÉE POSTMA

USTI NAD LABEM, 17 NOV. Je zou er zo voorbij lopen als je niet wist waar het om gaat. Een vrolijk gekleurde schutting met wat spandoeken erop in een achterafstraatje in Ustí nad Labem. In de Tsjechische politiek en ver daarbuiten heeft de schutting monsterachtige dimensies aangenomen.

'Een negatief symbool' volgens de Tsjechische president Václav Havel. 'Een muur tussen Tsjechië en Europa', volgens minister Jan Kavan van Buitenlandse Zaken. Om het gezicht van zijn regering te redden wil premier Zeman de genante muur zelfs persoonlijk in elkaar komen slaan. In het Europa van nu bouwen wij geen muren meer, waarschuwde de Europese Commissaris voor de uitbreiding, Verheugen, vorige week streng. Maar de muur, de open betonnen schutting van nauwelijks twee meter hoog staat er nog. Ondanks de protesten van de Roma (zigeuner) gemeenschap, de regering in Praag en de waarschuwingen uit het buitenland. De Tsjechische samenleving weet er geen raad mee.

Gizela Lacko kan de muur goed zien vanuit haar keukenraam. Ze woont op de eerste verdieping van een van de twee flatgebouwen waar het om gaat. Het gezin telt zeven mensen, Gizela and Josef Lacko, hun drie kinderen en twee kleinkinderen. Ze hebben een van de betere flats. Twee kamers, een keuken en een badkamer. Vooral dat laatste is een grote luxe in de totaal vervallen Roma flats. De hele buurt ligt erbij alsof er na de verjaging van de Sudeten-Duitsers na de Tweede Wereldoorlog nooit meer iets gebeurd is. Donkere, half ingestorte panden achter het spoorwegemplacement van Ustí nad Labem. De flats liggen een beetje apart, ooit woonden hier spoorwegarbeiders en havenwerkers. Een paar honderd meter verderop stroomt de Elbe.

Tegenover de flats in de Maticnístraat liggen drie woonhuisjes. De bewoners klagen al jaren over stank en lawaai. Oorspronkelijk wilden ze een vier meter hoge muur om het hele zigeunercomplex laten zetten. De plaatselijke bestuurders vonden dat een uitstekend idee, maar mensenrechtenorganisaties waren fel tegen. Ook de regering in Praag wees het idee resoluut van de hand.

Op dertien oktober van dit jaar liet burgemeester Hruska alsnog een verlaagde versie van de omstreden muur bouwen. Midden in de nacht begonnen de bouwvakkers met hun werk. Tientallen agenten zagen erop toe dat de verbijsterde zigeuners op afstand bleven. Aan het einde van de volgende dag stond er een vijftig meter lange schutting tussen de woonhuizen en de flatgebouwen. De burgemeester wees alle kritiek van de hand. "De muur is een bewijs van recht en orde in deze stad."

Josef Lacko kwam kort voor de val van het communisme uit Slowakije naar de Tsjechische republiek. Vele duizenden andere Roma waren hem voor gegaan. Reizen was geen probleem omdat Tsjechië en Slowakije toen nog één waren. Werk was ook geen probleem omdat de communistische autoriteiten de ongeschoolde arbeiders uit Oost-Slowakije goed konden gebruiken in het geïndustrialiseerde westen van het land. Lacko vond eerst werk bij het waterleidingbedrijf. Later verdiende hij zijn geld met handel in lege flessen. "In die jaren werd geen onderscheid gemaakt tussen zwart en wit. Overal werkten Roma. In de bakkerijen, de bierbrouwerijen, de ziekenhuizen, overal."

Sinds de val van het communisme hebben de meeste Roma hun banen verloren. In de vrije markt waren zij het die er het eerst uitvlogen. De werkloosheid onder Roma bedraagt in de Tsjechische republiek op dit moment tachtig procent. Communisme is voor Lacko en zijn vrouw vooral een tijdperk. "Wij begrijpen van de politiek niet zoveel, weet u." De fluwelen revolutie en de val van de communisten in Praag staat ze dan ook niet erg duidelijk meer voor de geest. Ze hebben wel wat op de televisie gezien indertijd, maar veel zei het hun niet. "Ja, in principe stond ik toen wel achter die studenten omdat ik dacht dat we het beter zouden krijgen." Pas toen diezelfde televisie later beelden begon uit te zenden van skinheads en racistisch geweld tegen Roma en donkergekleurde buitenlanders begrepen ze dat het 'communisme' voorbij was.

Sindsdien zijn ze bang.

"Toen die politie hier midden in de nacht kwam om die muur te helpen bouwen waren we doodsbang. Ze waren zo arrogant en grof, er hoefde maar dat te gebeuren of ze zouden onze vrouwen hebben verkracht", denkt Lacko. Zijn vrouw zegt dat er niemand meer in het donker de straat op durft uit angst voor racistische aanvallen. "De muur heeft de spanning alleen maar verscherpt. 's Avonds staan hier dronken mannen voor ons raam te schreeuwen. Onze jongens durven niet meer naar de disco. Daar zijn ze trouwens toch niet meer welkom omdat ze Roma zijn. We gaan alleen maar de deur uit om boodschappen te doen, naar de sociale dienst en naar de dokter."

In de loop van het gesprek vult de keuken van de familie Lacko zich met buren en familie. Niemand heeft wat te doen. Ze voelen zich vernederd en zien geen uitweg. In een leegstaand pand even verderop liggen de spuiten voor het oprapen. Drugsverslaving is een groot probleem onder de jeugd.

De Roma van de Maticnístraat leven buiten iedere context, in de marge van de Tsjechische samenleving. Praag is ver weg, Europa klinkt als een vage echo uit hun televisietoestellen. Vorige week wees Eurocommissaris Verheugen het Tsjechische parlement op de urgentie van het Roma probleem. "Die vreemdeling die had het over een scheidslijn tussen zwart en wit. Hij zei dat de muur weg moest als Tsjechië in de Europese Unie wil." Lacko voelt intuïtief aan dat de vreemdeling boos is op de Tsjechen, al heeft hij geen idee wat de Europese Unie is. Een vrije markt voor personen en goederen zegt hem niets. "Dat geldt zeker niet voor ons. Wij zijn het vuil van de aarde. Reizen en werken is alleen voor mensen die geld hebben. Wij kunnen nergens heen."

( a d v e r t e n t i e s )