NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

TRACY METZ
Tussen alle zorgvuldig vormgegeven voorwerpen die er aan je ogen voorbij trekken in de loop van deze documentaire valt er één op een verfrissende manier uit de toon. Eigenlijk geen voorwerp, maar een collage: een hele reeks roze wc-papiertjes.

Premsela was dol op roze en nam van alle wc's nieuwe onderdelen mee voor zijn miniverzameling. Het is fijn, haast geruststellend, om te weten dat een man van deze hoogstaande kunstzinnige statuur ook oog had voor een dergelijke banaliteit. Benno Premsela (1920-1997) was ontwerper, stylist, verzamelaar, kunstpaus, voorvechter van de homoseksualiteit en "een ongelooflijk dwingende persoonlijkheid", zoals muziekcriticus en voormalig minnaar Hans Heg zegt. In de documentaire die zij na Premsela's overlijden maakte, schetst Carrie de Swaan een veelzijdig portret van deze charismatische en invloedrijke man. Hij was een monument en zo zag hij er ook uit: op de foto die Robert Mapplethorpe en profil van hem maakte, op het affiche dat Anthon Beeke voor de KunstRai maakte met Benno's gezicht in primaire kleuren, een tulp tussen de tanden geklemd. En natuurlijk in levende lijve. In de film vertelt Premsela over zijn bijzondere jeugd, met zijn "volstrekt taboeloze" ouders die na twintig jaar huwelijk verhuisden, hun hele interieur wegsmeten en alles modern kochten. Zijn familie kwam om in Auschwitz. Om daarover te spreken citeert hij een tekst van Janis Joplin, 'Freedom's just another word for nothing left to lose': "De oorlog heeft mijn toekomst bepaald. Er kon mij niets meer gebeuren." Het gaf hem de moed om als eerste openlijk op de televisie over zijn homoseksualiteit te spreken en het COC op te richten. Het grote publiek maakte in de jaren zestig en zeventig kennis met Premsela via zijn etalages voor de Bijenkorf. Drommen mensen trokken erlangs als op vrijdagavond de nieuwe etalages werden 'geopend' die hij samen met styliste Annie Apol had ontworpen, vaak in samenwerking met kunstenaars als Co Westerik en Metten Koornstra. Nog onverminderd krachtig is zijn herdenkingsetalage bij het overlijden van Wilhelmina, waar in een zwarte lijst een van achter aangelicht wit gordijn zachtjes wapperde.

Veel van zijn werk als ontwerper van etalages, stands, decors en tentoonstellingen was tijdelijk van aard. "Hij kon goed omgaan met tijdelijkheid", zegt Friso Broeksma (zijn "vastere vriend", zoals Benno dat zelf zei), "maar tegelijkertijd was hij op zoek naar de tijdloosheid."

Zijn eigen onbeschroomde levenshouding wist hij ook op anderen over te brengen. Hans Heg: "Hij was het die zei: je moet weg bij dat verzekeringskantoor en de muziek in, niet zeuren". Textielontwerpster Diek Zweegman: "Als ik Benno niet had ontmoet was ik een ander persoon geworden". Maar Zweegman verhaalt ook van een confrontatie, toen ze wilde dat haar naam óók eens werd verbonden aan een product dat zij had ontworpen. De naam 'Benno Premsela' had een niet uit te vlakken waarde voor de verkoop. "Ik zei tegen hem: jij hebt toch die veren in je reet niet nodig? Toen bleef het stil."

De ironie van Premsela's levensloop is dat hij, juist door zo unverfroren zijn eigen weg te kiezen, zonder zich om het correcte te bekommeren, zelf een boegbeeld van correctheid en progressieve smaak werd. In antwoord op de vraag hoe Benno bij het verzamelen te werk ging zegt collega-verzamelaar en ontwerper Martin Visser: "Door voorlopig niet te betalen. Het was een compliment voor de zaak als Benno iets kocht."

Benno Premsela, Vormgever en voorvechter, Ned.1, 22.33-23.34u.