NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Telefoon voor Mannesmann. Vodafone biedt eigen aandelen ter waarde van 220 miljard gulden voor het Duitse conglomeraat. Is het "papieren" bod de inleiding tot de finale fusiegolf in Europa?

Door onze redacteur MENNO TAMMINGA

ROTTERDAM, 17 NOV. De unieke slag tussen twee mobiele telefoontitanen forceert ook een nieuwe fase van mobiel kapitaal in Europa. De Brits- Amerikaanse telecombedrijf Vodafone Airtouch komt vrijdag met een nieuw bod op het Duitse Mannesmann.

Een bod is niet alleen een nieuw recordpoging voor vijandige overnames, waarin de ene onderneming de ander wil opkopen tegen de zin van diens directie. Olivetti heeft nu het record, met de geslaagde overname van Telecom Italia, een half jaar geleden ter waarde van ruim 130 miljard gulden. Afgelopen weekeinde bood Vodafone 220 miljard gulden voor Mannesmann.

Het bod is meer dan een confrontatie tussen het Angelsaksische kapitalisme, waarin aandeelhoudersbelangen een dominante rol spelen, en het op consensus gerichte Rijnlandse model in continentaal-Europa. In Duitsland zijn het werkgevers en werknemers die in de Aufsichtsrat, dat vergelijkbaar is met een raad van commissarissen in Nederland, het laatste woord hebben.

Vijandige overnames zijn in Duitsland relatief nieuw, maar niet bij voorbaat kansloos. Bandenproducent Pirelli zag in 1992 een vijandige overnamepoging van Continental mislukken, maar de "overval" van Krupp- Hoesch op staalbedrijf Thyssen, twee jaar geleden, werd al rap omgezet in meer vriendschappelijke besprekingen die ook succes hadden.

In deze telecom twist botsen twee werelden. Vodafone is een afsplitsing van het Britse conglomeraat Racal, dat in 1991 zijn veelbelovende mobiele telefoniedochter apart zette en naar de effectenbeurs bracht. Mannesmann is juist zo'n ouderwets conglomeraat, dat kenmerkend Duits industrieel erfgoed combineert met expansie in een explosief groeiende markt, telecom.

Het bod van Vodafone versnelt de "ontbundeling" van de Duitse conglomeraten en de ontvlechting van de kruislingse aandelenparticipaties tussen bedrijven en financiële instellingen, waaronder topbelegger Allianz en industriebank Deutsche Bank. Gisteren meldde Thyssen Krupp bijvoorbeeld dat zijn staalbedrijf een aparte beursnotering krijgt.

Het Europese bedrijfsleven zou met een Vodafone-bod ook een cruciale achterstand op de Verenigde Staten inlopen doordat het bod geheel, of grotendeels in aandelen ("papier") luidt. Vodafone bood afgelopen weekeind al 43,7 eigen aandelen voor elk aandeel van Mannesmann.

Met een bod in aandelen zegt Vodafone in feite dat internationale beleggers vanaf nu de dienst uitmaken in het Europese bedrijfsleven. In steeds meer Franse, Duitse en Italiaanse bedrijven zijn buitenlandse beleggers nu een dominante groep. Dat maakt de uitkomsten van een overnameslag onzekerder dan ooit, zoals bleek bij de Franse bankenslag (Société Générale, BNP en Paribas) en het bod op Telecom Italia.

De aandeelhouders van Mannesmann krijgen aandelen van een buitenlands bedrijf dat geen beursnotering heeft in Duitsland. Dat kan een hindernis betekenen voor particuliere beleggers, maar maakt de professionele vermogensbeheerders bij banken, verzekeraars, beleggingsfondsen en pensioenfirma's niets uit. Van de Mannesmann-aandelen is zo'n 60 procent in handen van buitenlandse beleggers. Zij zijn het mobiele kapitaal. Zij beleggen en handelen internationaal. Zij zijn het afgelopen jaar, na de invoering van de euro op de financiële markten van de EMU-landen, op grote schaal overgegaan op het beleggen op basis van hun voorkeuren voor bedrijfstakken in plaats van landen.

Nederlandse pensioenfondsen, die met hun 857 miljard gulden beleggingen een toonaangevende Europese beleggersgroep zijn, hadden eind juni 413 miljard gulden in buitenlandse effecten belegd, waarvan 265 miljard in aandelen van buitenlandse ondernemingen.

Als het "papieren" bod succesvol is zou dat een doorbraak kunnen zijn voor een nieuwe fusie- en overnamegolf waarin tot nu toe gefragmenteerde nationale bedrijfstakken naar een Europese schaal groeien.

Het samenklonteringsproces verloopt nu overwegend langs nationale lijnen: van banken en verzekeraars tot oliemaatschappijen en supermarkten. Juist het bestaan van een grote ongedeelde kapitaalmarkt, die open staat voor biedingen in aandelen, geeft Amerikaanse bedrijven in sectoren als telecommunicatie nu een voorsprong op Europese concurrenten. Zij kunnen met eigen, hoog gewaardeerde aandelen betalen en het geld dat zij in hun zak houden gebruiken voor investeringen. Recordvoorbeeld: het bod, vorige maand, van telecomreus MCI Worldcom op Sprint ter waarde van 236 miljard gulden in aandelen Worldcom.

Dat is in Europa onbestaanbaar, luidde tot voor kort de conventionele wijsheid. Marktpartijen verwachten echter nog steeds een finale fusiegolf op Europese schaal. Als de kopers daarbij niet contant hoeven af te rekenen, maar met papier, wordt de Europese bedrijvenmarkt voor het eerst vergelijkbaar met de Amerikaanse.

Het is de Amerikaanse uitdaging van het Europese kapitalisme.