NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

NA ACHT JAAR legt Max van der Stoel zijn functie als speciale VN-rapporteur voor de situatie van de rechten van de mens in Irak neer. Volgend jaar wil de 75-jarige oud- minister van Buitenlandse Zaken ook zijn ambtsperiode als Hoge commissaris voor minderheden van de OVSE afsluiten. Rechten van de mens en minderheden: het belang van dit werk bezorgde Van der Stoel begin dit jaar niet voor niets een nominatie voor de Nobelprijs. In Irak is het bijna letterlijk manoeuvreren in het mijnenveld van de wereldpolitiek, maar ook de problemen van nationale minderheden op het Europese continent hebben een explosief karakter. Er bestaat een sterke dynamiek van etnische, religieuze of andere interne tegenstellingen via gewelddadige conflicten naar 'failing states'. Tussen Duitsland en Siberië ligt "een etnische archipel": minderheidsgroepen die een benard leven hebben onder andermans vlag.

Etnische conflicten ontstaan echter niet van nature maar door mensenhand. Maar al te vaak zijn dat politici die etnische sentimenten exploiteren. Ook kan het moederland van minderheidsgroepen in andere staten zich ontpoppen als een moeder die meer bezorgd is als het kroost zelf. Ook zonder directe politieke interventies zijn minderhedenproblemen al moeilijk genoeg te hanteren. De combinatie van rechten van de mens en minderheden die zo typerend is voor het werk van Van der Stoel is minder vanzelfsprekend dan het wellicht lijkt. Rechten van de mens zijn individueel van karakter. Minderheden eisen juist collectieve oplossingen.

De nadruk op gezamenlijkheid is inherent aan een gedeelde geschiedenis, taal en godsdienst, maar kan in het vuur van de strijd ontaarden in een groepsdruk die ten koste gaat van de individuele vrijheden van groepsleden. De nadruk op gezamenlijkheid kan ook makkelijk leiden tot een proces van escalatie uitmondend in de eis van afscheiding. Dat stuit internationaal gezien echter op onoverkomelijke bezwaren. Er is eenvoudigweg geen eind aan de desintegratie als iedere identificeerbare minderheidsgroep wordt beloond met zelfbeschikkingsrecht. Hoe onrechtvaardig de geschiedenis ook moge zijn geweest, bij de behandeling van nationale minderheden zijn de bestaande grenzen het belangrijkste uitgangspunt. Niet voor niets worden de missies van de Hoge commissaris in de etnische archipel van Oost-Europa met argusogen gevolgd door Westerse regeringen die Basken, Bretons of Noord-Ieren in het achterhoofd hebben.

HET WERK van Van der Stoel bestaat vooral uit stille diplomatie. Daarbij behoren geen uitvoerige verklaringen of beschouwingen. In het blad VN Forum lichtte Van der Stoel vorig jaar toch een tipje van de sluier op. Hij vertelde in toenemende mate tot de conclusie te zijn gekomen dat aan minderheidsproblemen vaak oorzaken ten grondslag liggen die niets met interetnische onenigheid te maken hebben. Niet zelden schuilt het grootste probleem in onderontwikkeling. Mensen gaan zoeken naar verklaringen voor hun weinig benijdenswaardige positie en dan dient de etnische dimensie zich bijna automatisch aan als pasklaar antwoord. Bij deze observatie is het nuttig te herinneren aan het belang van een brede aanpak van minderheidsproblemen. Zeg maar gerust: de urgentie. Ondanks de inzet van mensen als Van der Stoel blijft de etnische archipel een tijdbom.

( a d v e r t e n t i e s )