NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Is Zwitserland, na buurland Oostenrijk, nu ook in de greep van extreem-rechts? Of zijn er andere redenen om het succes van de Zwitserse Volkspartij te verklaren?

Door onze redacteur PAUL LUTTIKHUIS

ROTTERDAM, 25 OKT. Na de zegetocht van Jörg Haider in Oostenrijk is ook diens buurland gevallen voor de charmes van extreem-rechts. Dat lijkt de voor de hand liggende conclusie van de verkiezingen van zondag in Zwitserland, waar Christoph Blochers Zwitserse Volkspartij (SVP) met 22,8 procent van de stemmen als grootste uit de bus is gekomen, voor de sociaal-democratische SPS, die op 21,5 procent bleef steken. Maar dat zou een te snelle gevolgtrekking zijn.

Er zijn zeker overeenkomsten. Zo zijn Haider en Blocher beiden mediagenieke persoonlijkheden, die met eenvoudige boodschappen kiezers aan zich weten te binden. Ook wat ze zeggen verschilt niet zo heel erg. Vooral waar het gaat om het aanwakkeren van een onbestemde angst voor hordes buitenlanders die het land dreigen te overspoelen - volgens Haider in Oostenrijk na uitbreiding van de Europese Unie in oostelijke richting, volgens Blocher in Zwitserland door de dreigende toetreding tot de EU, en volgens beiden door een te soepel asielbeleid.

Toch zijn de verschillen tussen de beide Alpenlanden groter dan de overeenkomsten. Het belangrijkste onderscheid tussen Haiders FPÖ en de SVP van Blocher is dat de laatste sinds jaar en dag regeringsverantwoordelijkheid draagt. De SVP bevindt zich daarmee is een situatie waarin oppositie wordt gevoerd tegen beleid waarvoor de partij mede verantwoordelijk is. Alleen al daardoor maakt de SVP als geheel een meer gematigde indruk dan de FPÖ.

Adolf Ogi bezet namens de SVP haar ene zetel (Defensie en Sport) in de zeven ministers tellende regering. Hij vertegenwoordigt het meer gematigde gezicht van de partij. In een interview met de krant SonntagsBlick kondigde hij zondag bijvoorbeeld aan het ledenbestand van de partij na de verkiezingen te willen doorlichten op extreem-rechtse sympathieën.

De politieke constellatie in Zwitserland relativeert de betekenis van de overwinning van de SVP. Nog niet de helft van de kiezers, 45,8 procent, nam de moeite zijn stem uit te brengen - veelal schriftelijk. Dat is overigens nog altijd meer dan de 42,8 procent die in 1995 zijn stem uitbracht. Verkiezingen hebben in Zwitserland nu eenmaal geen grote betekenis. Het parlement komt een paar keer per jaar bijeen, de regering is in feite niet meer dan een dagelijks bestuur. Iedere belangrijke beslissing wordt in een bindend referendum aan de bevolking voorgelegd.

De ruk naar rechts is bovendien uitgebleven bij de gelijktijdige verkiezingen voor de Stnderat, de Zwitserse Eerste Kamer waarin alle 23 kantons met twee zetels vertegenwoordigd zijn. Kennelijk wensten de Zwitsers voor dit college, dat een meer bespiegeld karakter heeft, geen grote verschuivingen.

De stemmenwinst van de SVP in de Nationalrat lijkt dan ook (overigens net als in Oostenrijk) in de eerste plaats gezien te worden als protest. Maar waartegen? Economisch hebben de Zwitsers weinig te klagen, met de werkloosheid - die een paar jaar geleden snel dreigde te stijgen - gaat het alweer de goede kant op, de ruzie met Amerika over het nazigoud is met veel geld afgekocht.

De Zwitsers worden nerveus van de snelheid waarmee het land, door politici van alle grote partijen behalve de SVP, wordt klaargestoomd voor de Europese Unie. Bilaterale akkoorden met de EU zijn nog maar net goedgekeurd of politici roepen al weer dat het eigenlijk veel handiger zou zijn om lid te worden. En dat terwijl die akkoorden, ondanks massale instemming in het parlement, niet onverdeeld positief zijn ontvangen. Er bestaat angst dat de Zwitserse wegen dichtslibben onder druk van zwaar Europees vrachtverkeer en dat vrij verkeer van personen de spanning op de arbeidsmarkt vergroot. Ondanks al die Zwitserse concessies weigert de EU nog steeds om Zwitserland te laten deelnemen aan het verdrag van Dublin (dat landen het recht geeft asielzoekers terug te sturen naar het eerste land waar ze aankomen). En dat op een moment dat de Kosovo- crisis leidde tot een massale toestroom van Albanezen.

Met hun stem op de SVP hebben de Zwitsers duidelijk gemaakt dat het hun allemaal te snel gaat. De populistische krant Blick voorspelde vanmorgen het einde van de 'toverformule', waarmee het land wordt geregeerd: de SVP eruit en een centrum-linkse regering, of de sociaal- democraten eruit en een centrum-rechtse coalitie. Maar gezien de Zwitserse mentaliteit zal het zo'n vaart wel niet lopen.

( a d v e r t e n t i e s )