NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De documentairereeks Walking with Dinosaurs trekt in Engeland momenteel recordaantallen kijkers. Maar, is de serie wetenschappelijk wel verantwoord? ,,Grote dinosauriërs laten we langzaam voortzwoegen, maar in werkelijkheid hebben we amper een idee hoe ze van A naar B kwamen.''

MARCEL AAN DE BRUGH
De dinomania heeft hard toegeslagen in Groot-Brittannië. De eerste aflevering van het BBC-programma Walking with Dinosaurs trok 13,2 miljoen kijkers - 51 procent van het totale kijkerspubliek en het hoogste ooit voor een wetenschappelijke serie. BBC-controller Peter Salmon was extatisch en roemde het programma over de dinosauriërs en hun tijdgenoten als ,,the biggest thing on television in 200 million years''.

Er zal een zucht van opluchting door de BBC-studio's zijn gegaan. Het vlaggenschip van de internationale niet-commerciële tv zag het kijkersaantal de laatste tijd gestaag teruglopen. De Britten stemmen blijkbaar liever af op de quizzen, soaps en al het andere entertainment van commerciële concurrenten als ITV en Sky. Maar met de dino-serie is de BBC back in business. Momenteel wordt de serie overal ter wereld verkocht. In Nederland is hij vanaf december bij de NCRV te zien.

Het heeft de omroep dan ook genoeg gekost. Voor de zes afleveringen betaalde ze 6 miljoen Britse pond (ruim 20 miljoen gulden). Dertien animatoren van het bedrijf FrameStores, deels eigendom van reclamegoeroe Maurice Saatchi, werkten drie jaar aan de prachtige reconstructies van de prehistorische dieren. Ruim honderd paleontologen werden in die tijd geraadpleegd. Speciale cameraploegen trokken naar Nieuw Caledonië, Nieuw-Zeeland en de Bahama's om een enigzins geloofwaardig, prehistorisch landschap te reconstrueren. Op de witte stranden van Nieuw Zeeland werden opnames gemaakt met op afstand bedienbare degenkrabben. Toevallig passerende Japanse toeristen zagen de beesten en renden er gillend vandoor.

Al die moeite heeft geloond; het ziet er fantastisch uit. De reconstructie van de kolossale Liopleurodon bijvoorbeeld, in de aflevering over zeereptielen. Adembenemend zoals de grootste carnivoor aller tijden langzaam door het beeld schuift, als een ruimteschip uit de sf-serie Star Trek. Even later loopt het 25 meter lange, 150 ton wegende reptiel een vervelende wond op, tijdens een territoriaal geschil met een soortgenoot. In het (echte) water verschijnen (gecomputeriseerde) wolken bloed. Haaien komen op de geur van de naderende dood af. Als gevolg van ruw weer landt het gewonde wijfje op een hagelwit strand. Een laatste zielige noodkreet en dan is het gedaan. Vanuit de bosjes komen de grommende, aasetende dinosauriërs al tevoorschijn.

Het houdt je aan de buis gekluisterd: de verbazing over de technische animatronics en de, soms erg antropomorfe, drama's die de dieren meemaken. Het lijkt zo dichtbij en zo echt.
Maar, is het dat ook?
Was de huid van de Liopleurodon inderdaad bedekt met een donkerbruin-wit vlekkenpatroon? Maakte de dinosauriër Eustreptospondylus bij het vangen van overvliegende prooi inderdaad het geluid van een tevreden leeuw? En schudde diezelfde dinosauriër daadwerkelijk zijn lijf als hij uit het water klom? Dat gedrag zie je toch alleen maar bij vogels en zoogdieren die zo het water uit hun isolerende vacht willen slaan? En waar zijn de krokodillen en de schildpadden, die de aardbol 150 miljoen jaar geleden al lang bevolkten? Ook de eerste zoogdieren - ratachtige nachtdieren - waren er toen al. Maar van hen is er in de eerste drie afleveringen eveneens geen spoor.

Het zijn dit soort onduidelijkheden waardoor de serie al flink wat kritiek over zich heen heeft gekregen. Met name (niet geraadpleegde) deskundigen vallen over de stelligheid waarmee de voice over - de stem van de Britse acteur Kenneth Brannagh - allerlei speculaties als zekerheden opleest. Zo wordt er een Cynodont, een zoogdierachtig reptiel, opgevoerd. Het dier wordt afgespiegeld als monogaam, hij heeft een partner voor het leven. Het wijfje legt eieren, als een reptiel, maar ze zoogt haar nakomelingen, als een zoogdier. De ouders brengen de jongen samen groot. ,,Maar dat is allemaal pure speculatie'', schreef dr. Paul Barrett, paleontoloog aan de Oxford University, in The Guardian van 11 oktober. Dat geldt ook voor de huidskleuren, uitgestoten geluiden en de manier van voortbewegen. ,,Grote dinosauriërs laten we langzaam voortzwoegen, maar in werkelijkheid hebben we amper een idee hoe ze van A naar B kwamen'', aldus paleontoloog dr. David Norman, die aan het programma meewerkte.

Barrett maakt zich zorgen over deze mis-informatie. ,,Als we een wetenschappelijk onderwezen publiek wensen dat bewijzen kan evalueren over genetisch gemanipuleerd voedsel, emissies van mobiele telefoons of de opwarming van de aarde, moeten we goede informatie verstrekken.''

Natuurlijk, de deskundigen moeten verontwaardigd reageren over de fouten. Maar had het programma aan waarde gewonnen als Kenneth Brannagh bij iedere zinsnede het woord ‘waarschijnlijk' in de mond had genomen? Of als hij steeds toevoegde: ,,Hier zijn de wetenschappers het nog niet over eens''. Nee. En dan had het waarschijnlijk ook minder kijkers getrokken - en daar was het de BBC toch ook om te doen.

Walking with Dinosaurs biedt informatie en entertainment van de bovenste plank. Juist die combinatie zorgt in dit geval voor zoveel kijkers. Dat het allemaal niet honderd procent wetenschappelijk verantwoord is, zij de BBC vergeven. Trouwens, het programma verwijst aan het eind steeds naar de website. En daar is uitgebreide en wetenschappelijk meer verantwoorde informatie te vinden. Je kunt van elk dier specifieke gegevens opvragen; je kunt het verschuiven van de continenten gedurende miljoenen jaren in beeld krijgen. Er zijn dino-spelletjes en quizzen te spelen. Kinderen kunnen meedoen aan tekenwedstrijden en dino-gadgets winnen. De video en het boek van de serie zijn er te bestellen. Je kunt screensavers ophalen en elektronische briefkaarten versturen met dino-plaatjes. Ook hier weer, infotainment. De BBC is slim ingesprongen op de door Jurassic Park veroorzaakte dino-hype en wint daarmee een stuk verloren populariteit terug.

Walking with Dinosaurs, zondag, BBC1, 17.35-18.00u.; en maandag, BBC1, 21.30-22.00u.