NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Zes vertegenwoordigers van de Molukse gemeenschap in Nederland brachten gisteren een ongekend en historisch bezoek aan de Indonesische president Habibie en legerchef Wiranto

Door onze redacteur WIM BRUMMELMAN

JAKARTA, 18 OKT. Bacharuddin Jusuf Habibie lijkt niet gebukt te gaan onder de hectiek van wat veel waarnemers beschouwen als de laatste dagen van zijn presidentsschap. Hij heeft deze zondag opnieuw in een lange speech voor het Volkscongres met verve zijn 'reformasi'-inspanningen tijdens zijn zestien maanden durende overgangsbewind verdedigd, en nu heeft hij zich teruggetrokken in zijn privé-woning.

Habibie is ontspannen, praat voluit en maakt grapjes. "Ik ben 63. Ich binn ein alter Kerl", zegt hij schaterlachend, om zijn gasten vervolgens aan te moedigen vooral te proeven van de lekkernijen die zijn uitgestald op de tafel voor hem. "Neemt u maar. Het is zelfbediening, hoor."

De ongedwongen houding van de Indonesische president stelt de gasten op hun gemak, terwijl ze van te voren toch met spanning hadden uitgekeken naar de bij voorbaat historisch beladen ontmoeting. Op het rijtje stoelen, keurig opgesteld tegenover de president en met goed uitzicht op twee standaarden met de Indonesische vlag, zitten zes vertegenwoordigers van de Molukse gemeenschap in Nederland - nazaten van KNIL-militairen die in 1951, volgend op de Indonesische verovering van de een jaar eerder uitgeroepen Republiek der Vrije Zuid-Molukken (RMS), vanuit Java naar Nederland werden overgebracht. In het gezelschap bevinden zich niet alleen twee politici (PvdA-parlementarier Usman Santi en oud-Tweede- Kamerlid J.J. Lillipaly) en kerkelijk leider, dominee Rutumalessy, synodevoorzitter van de Molukse Evangelische kerk, maar ook drie afgevaardigden van de in Nederland zetelende RMS-regering in ballingschap, onder wie advocaat J. Wattilete, en de voor het 'buitenlands beleid' bij de RMS verantwoordelijke dominee/journalist O. Matulessy. Formeel zijn de Indonesische regering en de RMS-regering al bijna vijftig jaar elkaars vijanden, maar Habibie lijkt deze zondagmiddag geen enkele moeite te hebben om een historische hobbel te nemen. "Over politieke zaken kan ik niet praten, daarop kunt u van mij geen reactie verwachten. Maar komt u maar met uw opmerkingen" , opent hij het gesprek. "Voor de uitwerking van uw plannen en voor nadere vragen, kunt altijd terecht bij Gus Dur. Hij heeft mijn steun", zegt hij, wijzend op de vrijwel blinde man die naast hem zit. 'Gus Dur' is de bijnaam van Abdurrahman Wahid, de alom gerespecteerde leider van de door zijn grootvader in 1926 opgerichte moslimbeweging Nahdlatul Ulama, 'de gemeenschap van de schriftgeleerden'. Dat Wahid zich heeft opgeworpen als belangrijke tegenkandidaat voor het komende presidentsschap van Indonesië, lijkt Habibie niet te deren. "Hij is mijn adviseur. Hij is mijn broeder", zegt Habibie.

Dat de delegatie van de Nederlandse Molukkers naar Jakarta is afgereisd, is te danken aan Wahid. Zijn bedoeling is om een breed platform te creëren van vooraanstaande Molukkers in Indonesië en Nederland die voldoende moreel gezag hebben om de inwoners van de Molukken weer tot zinnen te brengen. De Nederlandse delegatie kwam afgelopen donderdag al in Jakarta aan. Uit de gesprekken die sindsdien zijn gevoerd met Molukse politici en religieuze leiders, komt een onthutsend beeld naar voren. Door het geweld in de Molukken is een grote vluchtelingenstroom op gang gekomen, vooral van Boeginese en Butonese migranten uit Sulawesi. Bijna dagelijks vallen er doden; iedereen, christenen en moslims, is uit op wraakneming. Naar de autoriteiten wordt niet meer geluisterd, er is geen gezag meer maar totale chaos, krijgen de Nederlandse Molukkers van verschillende kanten te horen. "De vaststelling dat ons volk in de Molukken kennelijk niet meer in staat is naar elkaar te luisteren, en dat er nieuw gezag van buitenaf moet komen, doet ons pijn", reageren de Nederlandse Molukkers.

Maar hoe pijnlijk ook, tegelijkertijd biedt de huidige situatie een unieke kans voor de Molukkers in Nederland hun solidariteit en betrokkenheid te tonen. "Als dat lukt, gaan wij een gouden toekomst tegemoet in de relatie tussen de Molukken en de Molukkers in Nederland", zegt Habibie. De Molukkers in Nederland hebben geproefd van welvaart, democratisering en harmonieus samenleven van verschillende religies. Hun ervaringen en opleiding kunnen straks goed van pas komen als er weer kan worden gesproken over wederopbouw in de Molukken. "Laat men terugkomen als onderwijzer, als dominee, als zakenman", zegt Habibie.

Generaal Wiranto, stafchef van de strijdkrachten en tevens minister van Defensie, die halverwege het meer dan een uur durende gesprek op de lege stoel links van Habibie heeft plaatsgenomen, luistert aandachtig toe. 's Avonds begeleidt Wahid de delegatie uit Nederland naar de woning van de topmilitair, en zal generaal Wiranto de toezegging doen dat het leger zal zorgen voor het transport van hulpgoederen uit Nederland, die zijn blijven steken in Jakarta en Soerabaja. De generaal, gestoken in burgerkleding, legt uitvoerig uit dat hij er veel aan heeft gedaan om de gevechten in de Molukken een halt toe te roepen, maar dat de strijdkrachten machteloos staan. Waarom gaat het vechten door? "Dat moet u niet aan mij vragen. Dat moet u aan de Molukkers daar vragen" , reageert hij. "Een echte oplossing voor het probleem kan alleen uit het hart komen" , zegt hij. Alleen de mensen in de Molukken zelf kunnen de spiraal van geweld doorbreken. "Ik kan moeilijk naast iedere inwoner van de Molukken een soldaat zetten om te voorkomen dat hij of zij gekke dingen gaat doen." Hij kent de kritiek dat het leger partijdig zou zijn, maar ontkent dit. "We lopen van brandhaard naar brandhaard, maar we kunnen daar niet altijd mee doorgaan."

Net als bij de ontmoeting met Habibie gaan de Nederlandse Molukkers na het gesprek met Wiranto op de foto een gebeurtenis die tot voor kort ondenkbaar was. En mogelijk nog onaanvaardbaar in bepaalde RMS-kringen. Advocaat Wattilete erkent dat de deelneming van de RMS aan de missie naar Jakarta heftige reacties zal oproepen. "Er zal onbegrip over zijn. Maar anderzijds kun je ook zeggen dat er een belangrijke gebeurtenis heeft plaatsgehad. Het taboe dat altijd op de RMS heeft gelegen, is doorbroken."

"De hypotheek van de RMS was altijd een blokkade voor gesprekken met Indonesië en Molukkers in Indonesië. Die is nu weggenomen", formuleert oud-Kamerlid Lilipaly de betekenis van het bezoek iets anders. Hij legde zich een jaar of twintig geleden al neer bij de realiteit van de Indonesische eenheidsstaat. "Deze dialoog schept nieuwe mogelijkheden voor nauwere betrokkenheid van de Molukse gemeenschap bij de ontwikkelingen in de Molukken. Dat is uitermate positief, een doorbraak."

Wattilete wil zich niet uitspreken over de consequenties die het aangaan van de dialoog heeft voor de status van de RMS-regering in ballingschap. "Onze prioriteit is het welzijn van de mensen in de Molukken. In de tijd van Manusama leefde nog sterk de gedachte dat wij vanuit Nederland de Molukken zouden kunnen bevrijden. Nu is de opvatting: de mensen daar, moeten het uitmaken. Wij kunnen hier in Nederland met 40.000 Molukkers niet bepalen wat goed is voor anderhalf twee miljoen inwoners van de Molukken."

( a d v e r t e n t i e s )