NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De Servische oppositie kwam vandaag niet naar Luxemburg om met de EU te praten over een 'ruil' van democratie voor olie, waarvan Servische oppositiesteden zouden kunnen profiteren. Of het wegblijven uitstel of afstel van het plan betekent is nog niet duidelijk: het plan ligt er nog steeds.

Door onze correspondent Renee Postma

NIS, 11 OKT. "Huisbrandolie zal Milosevic uiteindelijk vloeren." Zoran Zivkovic vindt het zelf ook een beetje bizar klinken, maar de burgemeester van de Zuid-Servische stad Nis is ervan overtuigd dat het zo zal gaan. Vandaag zouden de ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie het groene licht moeten geven - al is dat groene licht vanochtend plotseling in gevaar gekomen nu de Servische oppositie besloot niet naar Luxemburg te gaan, dit naar aanleiding van de veronderstelling van de EU-gesprekspartners dat de Servische oppositie Milosevic aan het Haagse VN-tribunaal zal uitleveren zodra ze aan de macht is. Zó direct willen de Servische oppositiepartijen niet aan een dergelijke belofte worden gebonden.

Maar van de baan is het plan met het wegblijven van de belangrijkste oppositiepartijen nog niet. Zodra de problemen zijn opgehelderd en de technische details rond zijn, moet Europese brandstof de Servische steden verwarmen. "De olie zal het eerste tastbare bewijs zijn dat de buitenwereld het volk steunt tegen Milosevic. De NAVO-bombardementen waren tegen hem gericht. Maar hij zit nog altijd waar hij zit, en 34 inwoners van Nis zijn dood als gevolg van clusterbommen hier op de markt."

Zoran Zivkovic - ook hij kwam vandaag niet naar Luxemburg - is de 'coming man' van de Servische oppositie. Als tweede man binnen de Democratische Partij (achter Zoran Djindic) is hij wat minder zichtbaar geweest. Maar als burgemeester van Nis, de tweede stad van Servië, des te meer. En als straks de eerste Europese brandstof aan de grens zal staan zal Zivkovic persoonlijk, met zijn hele gemeenteraad en vijfhonderd betrokken burgers plus alle onafhankelijke media, aanwezig zijn om erop toe te zien dat het regime de brandstof niet tegenhoudt. "Ik moet de held nog zien die de tankauto durft tegen te houden. Die man zal een hoop moeten uitleggen."

Zivkovic is zeer pragmatisch en verdoet geen tijd met eindeloze betogen over de Servische historie en de vijandige houding van de buitenwereld. Deze zomer stond hij voor de vraag hoe hij zijn stad, het belangrijkste oppositiebolwerk in Servië, de komende winter zou gaan verwarmen. NAVO-bombardementen hadden een belangrijk deel van de infrastructuur verwoest, het olie-embargo tegen Servië deed de rest. Als er niets gebeurde zou er geen brandstof zijn om de stadsverwarming te stoken.

De inwoners van Nis hadden drie jaar geleden bij de gemeenteraadsverkiezingen voor de oppositie gestemd. Maar ze zijn daar niet beter van geworden. De stad werd zwaar getroffen tijdens de NAVO- ombardementen. Er vielen burgerslachtoffers. "Ik weet wel dat er een strategische reden was omdat het derde legerkorps van het Joegoslavische leger (dat o.a. Kosovo bestrijkt) hier zijn basis heeft, maar burgerslachtoffers zijn nou eenmaal niet uit te leggen."

Zivkovic moest een list verzinnen om te voorkomen dat Milosevic de inwoners van Nis terug zou winnen onder het motto 'de buitenwereld is tegen jullie en ik ben de enige die jullie kan beschermen'. Hij legde zijn zorgen voor aan de Grieken die spoedig daarop bezoek kregen van minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken die op zijn beurt het plan 'Energie voor democratie' lanceerde bij de rest van de Europese Unie. Het ging in eerste instantie om de leverantie van brandstof aan oppositiesteden in Servië. Een gedurfd plan omdat de Amerikanen zich op het keiharde standpunt stelden dat er, behalve humanitaire hulp, geen cent naar Joegoslavië mocht gaan zolang Milosevic aan de macht was. En brandstof was in de ogen van de Amerikanen nadrukkelijk geen humanitaire hulp. Ook bij andere landen bestond er grote scepsis dat de brandstof in verkeerde handen zou vallen.

Maar het plan bleef op tafel liggen. Terwijl Nederland en Griekenland bleven trekken maakten Joegoslavische onafhankelijke economen concrete plannen voor de verdere uitwerking. Op een informele top van Europese ministers in september in Finland werd voorzichtig de deur opengezet voor de omstreden leveranties. Zivkovic is sindsdien bijna voortdurend op reis geweest om de laatste aarzelaars over de streep te halen. "De bestaande sancties tegen het regime werken niet. Milosevic' huis zal heus niet koud worden deze winter. Hij hoeft niet te overleven met de voedselpakketten van het Rode Kruis. Hij heeft alleen maar baat bij de sancties." Volgens de laatste versie van het plan zou de EU moeten gaan werken met een speciaal op te richten energieagentschap in Belgrado. Het agentschap, bestaande uit onafhankelijke economen, leden van de oppositie en vertegenwoordigers van de EU, zal de prioriteiten bepalen en toezien op de correcte afhandeling. Overal in het land zal samenwerking worden gezocht met democratische krachten, aldus Zivkovic. Zelfs in steden waar het regime de dienst uitmaakt, maar het volk even arm en koud is als in oppositiesteden. "Krusevac is in handen van de partij van Milosevic, maar de burgers daar demonstreren net zo goed tegen het regime. Waarom zouden zij gestraft moeten worden?"

Het netwerk voor lokale autonomie, waarin de Servische oppositiesteden verenigd zijn, heeft besloten dat de eerste olie naar Nis, Pirot en Krusevac gaat.

Zivkovic geeft toe dat er in het Servië van Milosevic veel in verkeerde handen verdwijnt, maar hij acht de kans niet groot dat dat ook met de Europese olie zal gebeuren. "Wij gaan een uitgebreid netwerk opzetten van betrouwbare mensen. Zodra we in de gaten hebben dat het ergens mis gaat zetten we de leveranties stop." Dat gebeurt ook als Milosevic de staat van beleg zou uitroepen en de olie zou naasten. "Dan houden de tankauto's onmiddellijk op met rijden." In totaal zou de EU de Servische steden 200.000 ton huisbrandolie gaan leveren. De hele operatie is door de EU begroot op een bedrag van 40 miljoen euro. "Dat is natuurlijk veel geld, maar in vergelijking met de NAVO-bombardementen niet veel. Het is minder dan één dag bombarderen heeft gekost."

( a d v e r t e n t i e s )