NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Alleen de kozakken zijn blij

De officiële meldingen van de Russische regering over de oorlog in Tsjetsjenië staan haaks op de werkelijkheid. De Russen worden nergens als bevrijders binnengehaald. Ze controleren ook niet het noorden van Tsjetsjenië. En het bloedbad van vorige week was niet door de Tsjetsjenen in scène gezet, zoals Moskou zegt.

Door onze correspondent FRANK WESTERMAN

BRATSKOJE (aan de Tsjetsjeense grens), 11 OKT. "Dit is een historische kans om de Terekvallei op de Tsjetsjenen te heroveren", zo had de door vodka bedwelmde ataman gezegd. De kozakkenhoofdman in zijn camouflagepak toastte op de overwinning: "Binnenkort keren we huiswaarts. Slava! Heil Rusland". Maar zijn heildronk komt te vroeg. Stroomafwaarts langs de meanderende Terek, daar waar Tsjetsjenië begint, is de lucht geladen met het stof van de oorlog. Er blaast een zandstorm waar de zon nauwelijks nog doorheen breekt, opgewiekt door de rupswielen van Russische tanks en houwitsers. Een hele kolonne rukt op door een aardappelveld, het geratel en gekletter is gek makend. "Waar gaan jullie heen?" Als de kolonne stilhoudt om te tanken roept een soldaat terug: "Militair geheim." Maar zijn kameraad op de geschutskoepel zegt triomfantelijk: "Naar Grozny!"

Bij het garnizoensstadje Mozdok zijn ze de Terek overgestoken. Op het eerstvolgende kruispunt hebben ze het bord met de pijl naar links gevolgd: Grozny 70 km. En nu rolt de Russische cavalerie met een veertigtal tanks naar de grens bij het Tsjetsjeense dorp Bratskoje (Broederlijk).

Aan de zoom van een berkenbos, een halve kilometer verderop, is een linie van geschut ingegraven, kanonnen onder camouflagenetten. Nog een paar honderd meter verder is de asfaltweg versperd door twee legerbusjes. Russische soldaten met kalasjnikovs op de heup houden vluchtelingen in bedwang die soebatten en smeken om het strijdtoneel te mogen verlaten. "Ze willen geld zien. Ze beroven ons", zegt een Tsjetsjeense vrouw met grote ogen van schrik. Het tarief bij deze post bedraagt duizend roebel per man (tachtig gulden) en vijfhonderd roebel per vrouw. "En dat hebben we niet." De vrouw en haar lotgenoten zijn zaterdagochtend gevlucht uit Bratskoje en de andere dorpen op de zuidelijke oever van de Terek. Hun verhalen zijn consistent. Ze worden uit hun huizen gebombardeerd. Door straaljagers, maar ook door kanonnen aan gene zijde van de Terek, het eeuwenoude kozakkenland dat het Russische leger een week geleden heeft bezet. "Overal worden we als bevrijders onthaald", claimt generaal Drosjev, de bevelhebber van de grondoorlog. Maar de vrouw met de opengesperde ogen vertelt een ander verhaal. "Znamenskoje wordt met de grond gelijk gemaakt", zegt ze. "Ik heb dode vrouwen en kinderen gezien."

Een Tsjetsjeense man wrijft vertwijfeld over de stoppels op zijn kin. Zijn vier kinderen wachten in de auto, aan de rand van Bratskoje, tot hij de soldaten heeft omgekocht. De tocht tot aan de grens was als rijden in een schiettent. "U weet toch wel dat er een vluchtelingenbus is geraakt door een tankgranaat?" Volgens de Russische premier Poetin was dat bloedbad, waarvan videobeelden naar buiten zijn gesmokkeld, in scène gezet door de Tsjetsjeense krijgsheren. , ,Mijn broer heeft het met eigen ogen gezien", zegt de man met de stoppelbaard. "Het ergste was dat ze de gewonden niet meteen konden helpen, zo gevaarlijk was het daar."

Hij is nog niet uitgepraat of er klinkt een doffe knal bij de bosrand. " Uitgaand vuur", zegt iemand. Er klinkt nog een dreun en nog een. De artillerie vuurt hoog over de hoofden van de vluchtelingen heen, vermoedelijk op een van de dorpen als Znamenskoje, waar zich Tsjetsjeense moslimstrijders zouden hebben verschanst. De Russische versie van de oorlog, zo blijkt, staat op alle fronten op gespannen voet met de werkelijkheid. Niemand verwelkomt de soldaten als bevrijders. En ook het noordelijke laagland tot aan de Terek staat nog lang niet onder Russische controle. Vanmorgen meldde de Moskouse radio dat de Tsjetsjeense vluchtelingen uit Grozny en omstreken graag naar het 'bevrijde' gebied boven de Terek willen verhuizen. Dat is het regeringsplan (het scheppen van een modelstaatje voor pro-Russische Tsjetsjenen in het noorden van het land), en dat is ook waar de Terek- kozakken zich tegen verzetten.

Hun dronken hoofdman, Vasili Bondajev, eist het halfveroverde gebied op voor de kozakken. "Al die tienduizenden Tsjetsjeense vluchtelingen zijn provocateurs", had hij eerder op de dag gezegd onder het bijschenken van de glazen. "Uit hun huizen gejaagd door de islamitische krijgsheren om chaos te creëren in de rest van de Kaukasus." Bondajev, een tot God en de Tsaar bekeerde ex-communist, is secretaris van de regionale veiligheidsraad en bevelhebber van de vojska (leger) van de zestienduizend Terek-kozaken. Van oudsher bevolkten zij een linie van stanitsa's (voorposten) aan de voet van de Kaukasus. Vanwege hun verzet tegen de Russische revolutie besloten de bolsjewieken in 1919 tot de uitroeiing van deze 'huurlingen van de tsaar'. Er werden er ruwweg anderhalf miljoen vermoord, en pas de laatste tien jaar proberen hun nazaten de oude militaristische draad weer op te pakken. In het grensgebied met Tsjetsjenië mag voor het eerst sinds 1917 een bataljon van duizend kozakken weer wapens dragen. Zij dromen er hardop van om weer tussen de vroegere stanitsa's te kunnen patrouilleren. Maar juist dié nederzettingen worden sinds 1957, het jaar waarin het gedeporteerde Tsjetsjeense volk uit interne ballingschap mocht terugkeren, in meerderheid bewoond door Tsjetsjenen. Nu de vallei leegloopt ruiken de kozakken hun 'historische kans'. Onder leiding van Bondajev zijn alle atamannen (kozakkenleiders) zaterdag in vergadering bijeen gekomen. Vandaag roepen zij de regering op om geen Tsjetsjeense vluchtelingen terug te pompen naar de heroverde gebieden. "De kozakken moeten voorrang krijgen", zegt ataman Joeri. Als onderdirecteur van een kolchoze heeft hij een plan opgesteld om de terrasakkers langs de Terek weer in de oude glorie te herstellen. Er moet zaaizaad komen, en pootgoed. "Op de velden waar de moslimbandieten papaver en marihuana teelden zal weer wijn en hop bloeien," zegt hij. De beste wijn uit de streek waar nu nog volop oorlog woedt heet Zon van de Terek. De laatste toast wordt dan ook uitgebracht op de eerstvolgende wijnoogst.

Zie ook:

Rusland: in Tsjetsjenië is doel bereikt (5 oktober 1999)

( a d v e r t e n t i e s )