NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze correspondent HANS VAN DER LUGT
TOKAI, 1 OKT. De situatie rond de opwerkingsfabriek in Tokaimura, waar zich gisteren een ernstig ongeval voordeed waarbij radioactiviteit vrij kwam, heeft zich gestabiliseerd. Dat hebben de Japanse autoriteiten vanochtend bekendgemaakt. Het uitgaansverbod voor ongeveer 300.000 mensen in een gebied van tien kilometer rond de fabriek is ingetrokken.

In de nabije omgeving van de fabriek blijven de strenge veiligheidsmaatregelen echter voorlopig van kracht. Daar werd gisteren een radioactiviteit gemeten die 15.000 keer zo hoog is als normaal. Meer dan 30 werknemers zouden zijn besmet, twee van hen zijn er slecht aan toe. Japan heeft het buitenland gevraagd om assistentie bij het bestrijden van de gevolgen van het ongeluk.

Ongeschoren en met rode oogjes na een slapeloze nacht stond burgemeester Tatsuya Murakami vanochtend in het gemeenschapscentrum van het dorp Tokai voor de geëvacueerde inwoners. "Iedereen zal wel moe zijn na de afgelopen 24 uur, maar denkend aan de veiligheid moet ik u vragen nog een keer hier te overnachten." De zaal reageert met een onverstaanbare schreeuw van protest en verontwaardiging als een eenzame lange stem. Door persoonlijk ingrijpen van burgemeester Tatsuya Marukami werden gisteren ruim honderd inwoners geëvacueerd uit de directe omgeving van de uraniumfabriek JCO in Tokaimura. In die fabriek begon door een onbegrijpelijke fout tijdens de bewerking van een grote hoeveelheid verrijkt uranium gisteren een spontane kernreactie. Drie medewerkers zagen 'blauwe stralen' van de reactie en werden prompt onwel. Ruim een dag na het ongeluk is in de directe omgeving van de uraniumfabriek de radioactieve straling nog steeds te hoog. Geëvacueerde burgers in een straal van 350 meter rond het complex mogen nog een nacht in dekens gehuld op de rieten matten van het gemeenschapscentrum van het dorp doorbrengen.

De burgemeester kreeg niemand te pakken

Anderhalf uur na het ongeluk hadden de inwoners van Tokai gisteren via luidsprekers, die overal in het dorp en zelfs in de huizen zelf zijn geïnstalleerd, voor het eerst gehoord dat er iets mis was gegaan. De burgemeester probeerde vervolgens contact te krijgen met de verantwoordelijke autoriteiten. "Maar wij kregen niemand te pakken omdat er nog geen crisiscentrum was ingericht", klaagt Murakami over de bureaucratische behandeling. Vier uur na de eerste spontane kernsplitsing in de fabriek kreeg de burgemeester opeens van het bedrijf JCO te horen dat de fabriek geheel was ontruimd. Er was iets zeer ernstigs aan de hand. "De informatie die ik kreeg was laat en slecht. Ze beschouwen het alleen als een intern probleem en dachten helemaal niet aan de omwonenden", zegt Murakami, die daarom eigenhandig besloot mensen uit de directe omgeving te evacueren. Gisteravond laat kwam de directeur van het bedrijf eindelijk zijn excuses aanbieden. In de hal van het gemeenschapscentrum knielde hij naar goed Japans gebruik op de vloer en boog zijn hoofd. "Mensen vroegen hem hoe dit ongeluk mogelijk was", zegt de 20-jarige Masatomo Ozaki, "maar ze kregen geen antwoord." Toen het evacuatiebevel door de luidsprekers had geklonken in het huis waar Ozaki met zijn ouders en grootouders woont, was er geen paniek, zegt hij, want "wat gebeurt, gebeurt nu eenmaal". Wel heeft hij zijn vertrouwen in het bedrijf verloren. "Ik heb me nooit afgevraagd wat er eigenlijk in die fabriek gebeurt, misschien had ik dat wel moeten doen", zegt Ozaki. Nadat burgemeester Murakami gisteren de mensen rondom de fabriek had geëvacueerd werd de regering opeens wakker. Er kwam een crisiscentrum met premier Obuchi zelfs aan het hoofd, er waren continu persconferenties, het leger stuurde een eenheid voor chemische oorlogsvoering naar het gebied, en ritueel betuigde de regeringswoordvoerder spijt dat de reactie enigszins op zich had laten wachten. Vergeleken met eerdere rampen, zoals de aardbeving in de Kobe in 1995, is de reactie echter nog snel te noemen. Dankzij de kleine vermoeide burgemeester van het stadje van 33.000 inwoners die niet langer wilde wachten op het oordeel van de 'verantwoordelijke autoriteiten'. Deze autoriteiten hebben vandaag bij monde van regeringswoordvoerder Hiromu Nonaka een diepgaand onderzoek naar de verantwoordelijkheid beloofd. Voor een oudere evacué in Tokai ligt het antwoord al vast: "De regering is verantwoordelijk want dit soort fabrieken zouden onder strenge controle moeten zijn en daar lijkt iets goed mis te zijn." Dat er iets 'goed mis is' is ook de conclusie van diverse commentatoren. De medewerkers van de fabriek zouden bij verwerking van het verrijkt uranium een hoeveelheid van zestien kilo tegelijk in een vat hebben gedaan terwijl de limiet op 2,4 kilo staat. Juist door die grote hoeveelheid zou in het uranium spontaan een kernsplitsing zijn opgetreden. Een onvergeeflijk amateuristische fout, of, zoals de Nihon Keizai Shinbun vandaag schrijft: "De A van het ABC van splijtstofbeheer is gebroken." De autoriteiten hebben nog veel uit te leggen voordat ongeloof en wantrouwen weer verdwijnen.

( a d v e r t e n t i e s )