NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De brandende vraag of Pinochet aan Spanje zal worden uitgeleverd, staat na een jaar nog steeds open. Desondanks heeft de kwestie nu al haar stempel op het internationale recht en de politiek gedrukt.

Door STÉPHANE ALONSO

ROTTERDAM, 28 SEPT. De hoofdrolspeler schitterde gisteren door afwezigheid in het toneelstuk dat nu al een jaar zijn naam draagt. Terwijl de Britse rechter zich deze week buigt over een Spaans verzoek tot uitlevering van Augusto Pinochet, moet de 83-jarige ex-generaal om gezondheidsredenen verstek laten gaan bij de hoorzittingen die vijf dagen zullen duren.

Aanvallen van duizeligheid, suikerziekte, nier- prostaat- en hartproblemen spelen de Chileense oud-dictator parten. Alleen bij de uitspraak, die niet binnen twee weken wordt verwacht, moet Pinochet present zijn in de rechtszaal in de Londense Bow Street.

Hoe de uitspraak ook moge luiden, een slotakkoord van de kwestie- Pinochet is zij niet. Zou de Britse rechter over enkele weken ten nadele van Pinochet beslissen, dan resten de ex-generaal nog talloze mogelijkheden om in beroep te gaan. Pas als deze zijn uitgeput, komt de kwestie in handen te liggen van de Britse minister van Binnenlandse Zaken, Jack Straw. Hij heeft het laatste woord.

Desondanks is nu al duidelijk dat de kwestie-Pinochet het afgelopen jaar voor politieke en juridische aardverschuivingen heeft gezorgd, nog afgezien van de internationale spanningen die zij heeft opgeroepen. Zo schiep de arrestatie van Pinochet, vorig jaar oktober, een juridisch precedent dat vooral door bewegingen van de rechten van de mens als een belangrijke overwinning wordt gezien.

Pinochet beriep zich na zijn arrestatie onmiddellijk op de onschendbaarheid van staatshoofden. Daarnaast betoogde hij dat een eventueel proces in Chili moest plaatshebben en zeker niet in Spanje. Maar meerdere rechters hebben deze argumenten van tafel geveegd, omdat marteling, sinds het Verdrag tegen foltering van 1984, geldt als zeer ernstig internationaal misdrijf. Zowel Chili, Groot-Brittannië als Spanje heeft deze conventie ondertekend. Dat betekent drie dingen: dat Pinochet zich niet achter de traditionele immuniteit kan verschuilen; dat Spanje de oud-dictator mag berechten; en tot slot, een waarschuwing, dat staatshoofden zich nu twee keer moeten bedenken als ze zich met marteltuig tegen burgers keren.

Een andere belangrijke ontwikkeling deed zich het afgelopen jaar voor in Chili. De Chileense regering heeft er keer op keer op gehamerd dat het Chileense juridische apparaat zelf uitstekend in staat is om Pinochet te berechten, hetgeen door mensenrechtenorganisaties sterk in twijfel wordt getrokken. De Chileense justitie zou zich negen jaar na het einde van de dictatuur nog steeds niet hebben ontworsteld aan de invloed van Pinochet en zijn achterban.

In april, kort nadat de Britse Law Lords voor de tweede keer besloten dat Pinochets arrestatie rechtsgeldig is, begon de Chileense justitie zich niettemin te roeren. Drie legerofficieren die werden verdacht van de moord op een linkse vakbondsleider in 1982 en jarenlang ongemoeid waren gelaten, werden gearresteerd. Vijf andere officieren - generaals - zitten inmiddels vast; tegen 25 militairen loopt een proces en van tientallen anderen is de arrestatie gelast.

De meeste rechters van het Chileense Hooggerechtshof behoren inmiddels tot de generatie van na de dictatuur. "Deze rechters voelen een zekere schaamte voor wat hun collega's gedurende de dictatuur hebben gedaan en gelaten", zei de Chileense advocaat Roberto Garretón, een van de belangrijkste en meest uitgesproken voorvechters voor de rechten van de mens in Chili, gisteren in het Spaanse dagblad El País.Misschien wel de meest in het oog springende verandering is de voorzichtige dialoog die tussen Chileense militairen en slachtoffers van de dictatuur op gang is gekomen. Op initiatief van de Chileense minister van Defensie, Edmundo Pérez Yoma, kwamen een week geleden vertegenwoordigers van deze twee groepen bijeen om te praten over het lot van de Chilenen die in de jaren zeventig en tachtig spoorloos zijn 'verdwenen'. Of de dialoog resultaat zal opleveren, is nu nog onduidelijk, maar waarnemers zien het als een eerste belangrijke stap om de wonden van het verleden te helen.

Zelfs Pinochet lijkt veranderd. De ex-generaal sprak vorige maand verzoende woorden in een aan de Chileense bevolking gerichte brief. "De pijn van degenen die geleden hebben, was mij niet vreemd in het verleden, noch in het heden. (...) Ik betreur alle oorlogszuchtige situaties en de gewelddaden waaruit deze zijn voortgekomen." Volgens sommigen leek dit zowaar op een 'verontschuldiging' aan het Chileense volk; anderen menen dat het een poging is om het imago van ijzervreter een meer zachtaardige glans te geven.

De kans is groot dat Groot-Brittannië het uitleveringsverzoek van Spanje honoreert. Van Spaanse kant hoeft alleen maar te worden aangetoond dat de correcte procedure en formaliteiten in acht zijn genomen. Of de beschuldigingen aan het adres van de verdachte al dan niet terecht zijn, doet er minder toe. In het chique buitenhuis bij Londen waar Pinochet zijn dagen onder huisarrest doorbrengt, denkt de entourage van de ex-generaal daarom alvast na over de opties die resten bij een nadelige uitspraak.

De meest voor de hand liggende optie is in beroep gaan. De uitlevering kan zo in ieder geval nog maanden worden uitgesteld. Maar Pinochet is niet de jongste meer. Daarom wordt een andere mogelijkheid zorgvuldig bestudeerd, aldus de zoon van de ex-generaal, Marco Antonio, gisteren in de Britse krant The Indepedent. In dit tweede scenario gaat Pinochet uit eigen beweging naar Spanje. Het geval wil namelijk dat mensen ouder dan 75 jaar volgens de Spaanse wet niet mogen worden opgesloten.

De 83-jarige Pinochet zou dus terecht kunnen staan, desnoods schuldig worden bevonden, maar zou daarna snel weer een vrij man zijn - sneller dan in het eerste scenario. Eenmaal terug in Chili zou hij kunnen verklaren dat het proces een 'schijnvertoning' was. Volgens Marco Antonio is dit een serieuze optie, die Pinochet is aangeraden door zijn trouwste aanhangers. Maar het blijft voorlopig gissen. Zeker is dat het toneelstuk doorgaat - met of zonder de hoofdrolspeler.

( a d v e r t e n t i e s )