NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Ontwikkeld en onorthodox

Door onze redacteur PETER MICHIELSEN
ROTTERDAM, 20 SEPT. Raisa Gorbatsjova, vanochtend op 67-jarige leeftijd aan leukemie overleden in de universiteitskliniek van het Duitse Münster, is de eerste en enige Russische First Lady geweest na 1917. Waar de buitenwereld aan de zijde van Sovjet-leiders die Michail Gorbatsjov in het Kremlin voorgingen alleen anonieme baboesjka-achtige vrouwen kende wier openbare optreden zich - zoals de Frankfurter Allgemeine Zeitung een dezer dagen nog eens memoreerde - beperkte tot het volgen van de kist van hun man bij hun bijzetting op het Rode Plein, bleek zich aan de zijde van Michail Gorbatsjov na diens aantreden in 1985 een ontwikkelde, actieve, modebewuste en elegante echtgenote te staan, een bijna flamboyante vrouw die haar zegje kon doen (en deed) en die over een eigen persoonlijkheid beschikte. Op de eerste reizen van Gorbatsjov werd ze nog wel eens aangezien voor zijn tolk. Maar al gauw was Raisa Gorbatsjova vaker op de Westerse televisieschermen te zien dan haar echtgenoot: een bijna 'Amerikaanse' First Lady, wier optreden in niet geringe mate bijdroeg tot het succes van het charme-offensief van haar man in de richting van het Westen.

Het maakte haar populair bij de Westerse media: zij hielp mee de nieuwe leider in het Kremlin een menselijk gezicht te geven. In eigen land maakte haar optreden haar zo mogelijk nog impopulairder dan haar man. De gemiddelde Sovjet-burger vond haar hang naar luxe, haar voorkeur voor Westerse mode (Pierre Cardin) en Westerse parfums (Yves Saint-Laurent), haar gewoonte zich meer dan eens per dag in nieuwe kleding te steken en haar publieke optreden naast haar man in plaats van in zijn schaduw uiterst bedenkelijk. Die hang naar luxe stond bovendien haaks op de algemene verpaupering waarin die gemiddelde Sovjet-burger - als gevolg van de perestrojka van Gorbatsjov - was gestort. Gorbatsjov zelf schrijft in zijn memoires dat zelfs zijn moeder haar - zijn partner in alles - niet mocht.

Voor de Sovjet-burger was verder duidelijk dat Raisa veel invloed had op haar man, en al dan niet impliciet op diens beleid, en ook daaraan was die Sovjet-burger allerminst gewend. Zijzelf sprak overigens tegen dat ze invloed uitoefende, maar Gorbatsjov heeft wel bekend alle partij- en staatszaken met zijn vrouw te bespreken - hetgeen simpelweg ondenkbaar zou zijn geweest onder zijn voorgangers. Aan haar invloed was te danken dat veertig procent van de fondsen voor de ziekenzorg in de Sovjet- Unie werd bestemd voor de bescherming van moeder en kind in de ziekenhuizen en sommige waarnemers menen dat het desastreuze project voor de omleiding van de noordwaartse loop van de grote Siberische rivieren dankzij haar verzet naar de prullenbak verdween. Ze steunde verder stichtingen op het gebied van cultuur en ziekenzorg, vooral ten behoeve van kinderen. Paradoxaal genoeg begonnen er in Rusland pas op grote schaal sympathiebetuigingen te komen toen duidelijk werd dat Gorbatsjova ernstig ziek was. De Gorbatsjov Stichting in Moskou heeft de laatste weken duizenden brieven en geldzendingen ontvangen. In telefoontjes werd verzekerd dat voor haar gezondheid werd gebeden en er werden diëten gestuurd, en zelfs kruiden, die haar zouden kunnen redden.

Gorbatsjova, in 1932 als Raisa Titorenka geboren in het Siberische Roebzovsk, studeerde filosofie en sociologie in Moskou en trouwde in 1952 met Gorbatsjov. Ze doceerde filosofie tot 1986. Na de communistische coup tegen haar man in augustus 1991 kreeg ze een hersenbloeding; ze bracht achttien dagen in het ziekenhuis door. Raisa Gorbatsjova schreef het boek 'Ik hoop', en had daar - zoals ze in juni in haar laatste vraaggesprek, met de Russische krant Nezavissimaja Gazeta zei - graag méér boeken aan toegevoegd, over wat ze heeft meegemaakt aan de zijde van haar man. Maar die tijd kreeg ze niet: ze werd op 25 juli in Münster in het ziekenhuis opgenomen met leukemie (bloedkanker). Haar zuster Loedmila kwam begin deze maand nog, dankzij een interventie van premier Poetin (een bewonderaar van Gorbatsjov) uit Oefa in de Oeral over voor een beenmergtransplantatie, maar daarvoor was Raisa al te verzwakt; bovendien stierf Loedmila's man, zodat zij - de enig mogelijke donor voor Raisa - overhaast naar Oefa moest terugkeren. Michail Gorbatsjov is deze acht weken met hun dochter Irina bijna onafgebroken aan het ziekbed van zijn 'Raja' gebleven. "We verlaten Münster samen", zei hij.

( a d v e r t e n t i e s )