NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER
ROTTERDAM. 9 SEPT. Nu het geweld op Oost-Timor al dagen aanhoudt en naar alle huiskamers elders wordt doorgestraald, reageert de wereld met een vertrouwde reflex uit eerdere crises: de internationale druk om in te grijpen neemt toe, maar het hoogste besluitvormingsorgaan voor de internationale veiligheid, de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, reageert met een slakkengang.

Alsof Bosnië, Rwanda en al die andere genocidale conflicten nooit hebben plaatsgehad, de crisisdiplomatie geen lessen leert en zichzelf steeds weer opnieuw uitvindt, zo traag, bijna verlamd reageren de VN op deze nieuwe potentiële volkerenmoord. Losgeslagen milities leggen de onmacht van de volkerenorganisatie meedogenloos bloot en beproeven haar fundament: de VN kunnen de uitslag van hun eigen referendum over de onafhankelijkheid van Oost-Timor niet eens veilig stellen, en moeten zelfs gedeeltelijk de wijk nemen. De Oost-Timorezen worden, net als de Rwandezen in 1994, voorlopig aan hun lot overgelaten. De euforie over de nieuwe mogelijkheden voor de VN na de Koude Oorlog is al jaren geleden omgeslagen in somberheid over de aaneenrijging van debacles. Inderdaad, op het eerste gezicht lijkt 'Oost-Timor' een nieuwe ramp voor de VN en hun autoriteit als wereldwijde hoeder van de vrede, een echec-in-de-dop dat kan worden toegevoegd aan het bekende lijstje: gemarginaliseerd in Bosnië, afwezig in Rwanda en Congo, gepasseerd in Kosovo, verlamd in Irak, enzovoort, enzovoort.

Of de VN nog kunnen voorkomen dat het geweld op Oost-Timor die omvang aanneemt, is op dit moment niet duidelijk. Uitgesloten is het niet. De internationale druk is dermate groot dat de VN onmogelijk hun handen van Oost-Timor kunnen aftrekken, omdat dit de geloofwaardigheid van de VN zo goed als tot nul zou reduceren. De geringe armslag van de VN bij de uitvoering van vredesmissies is de afgelopen jaren al aangetoond, nieuw onvermogen op het vlak van democratie en zelfbeschikking brengt de VN in een volgende existentiële crisis. Vanochtend circuleerden berichten over een wapenstilstand die door de milities zou zijn afgekondigd. Tevens werd bekend dat de ambassadeursmissie van de V- raad, die in Indonesië met de regering overlegt, zelf naar Oost- Timor zal reizen. Tegelijkertijd wil de Indonesische regering niets weten van een buitenlandse vredesmacht en zegt zij zelf de veiligheid op Oost-Timor te kunnen handhaven. Deze afwijzing beperkt de manoeuvreerruimte van de V-raad en verklaart de slakkengang in New York. De VN hebben niet veel mogelijkheden tot snel ingrijpen, de afwezigheid van een al jaren bepleit, vast VN-leger maar even daargelaten. We sturen alleen troepen als het van Indonesië mag, zegt de V-raad. Ook al hebben de VN de annexatie van Oost-Timor door Indonesië nooit erkend, de soevereiniteit van Jakarta weegt in deze kwestie wel degelijk zwaar. Evenals de overeenkomst van 5 mei tussen de VN, Indonesië en Portugal, waarin het referendum werd geregeld en werd vastgelegd dat Jakarta de veiligheid zou garanderen. Deze overeenkomst mag een naïeve blunder van de VN zijn, de VN blijven Jakarta aan deze afspraak houden. Hoe lang dat nog kan, weet niemand. Niemand van de vijf vaste leden met vetorecht in de V-raad is nu bereid een VN-invasie van Oost-Timor te steunen, die niet de zegen van Jakarta heeft. Zelfs al zou hiervoor toch een meerderheid in de vijftienkoppige raad ontstaan, dan nog zullen Rusland en vooral China een dergelijke actie vetoën. China dat non-interventionisme voorstaat, neemt het zelf niet nauw met de mensenrechten, dus waarom zou het resoluut optreden tegen vergelijkbare schendingen bij een Aziatische buur. Andere landen in de regio staan evenmin op om snel initiatieven te nemen. De regio mist voorts een eigen veiligheidsorganisatie zoals de NAVO, met een daarbij horend concept.

Bovendien kunnen de VN en de wereldgemeenschap in het algemeen alleen sterk optreden, als de Verenigde Staten de leiding nemen. Zie de Golfoorlog van 1991, de Holbrooke-missie in Bosnië eind 1995 en de recente Kosovo-operatie. Maar Oost-Timor is voor supermacht Amerika niet van hetzelfde belang als Kosovo, liet de Amerikaanse minister van Defensie, Cohen, gisteren nog eens merken. " Wij zijn niet de politieman van de wereld", zei hij. Amerika zal geen troepen leveren voor een eventuele vredesmacht van pakweg 7.000 man, die door Australië zou moeten worden geleid.

Bij gebrek aan directe militaire drukmiddelen, is de enige gezamenlijke actie waartoe de wereldgemeenschap nu in staat is, dreigen met economische sancties en diplomatieke druk uitoefenen. De ambassasadeursmissie zal de komende dagen Indonesië blijven vragen de veiligheid te handhaven totdat het parlement in november over de uitslag van het referendum stemt. De VN kunnen al met al niet veel meer dan hopen dat het slagveld beperkt blijft en Indonesië alsnog orde op zaken stelt. Want zonder regionaal leiderschap en met de politieman op de thuisbasis in Washington blijft de anarchie in Oost-Timor op de loer liggen.

Non-interventie is ijzeren wet in Zuidoost-Azië

Door onze redacteur WIM BRUMMELMAN
ROTTERDAM, 9 SEPT. Of het nu gaat om bosbranden, financiële crises of gewelddadige onderdrukking van bevolkingsgroepen, de Aziatische landen blijken steeds weer onwillig en onmachtig om snel orde op zaken te stellen in hun regio.

Landen als Maleisië, Thailand en de Filippijnen hebben zich bereid verklaard bij te dragen aan een internationale vredesmacht voor Oost- Timor, maar alleen als de Indonesische regering daarmee instemt. Die houding vloeit voort uit het 'non-interventionisme' dat tot hoogste beginsel is verheven in de gezamenlijke buitenlandse politiek van de Zuidoost-Aziatische landen, voor zover daarvan sprake is.

Anders dan in Europa en de VS ontbreken in de Aziatische regio grensoverschrijdende instellingen die verplichtingen met zich meebrengen, zoals NAVO en Europese Unie. 'Informeel' overleg, zonder elkaar 'gezichtsverlies'toe te brengen, heeft in Azië de voorkeur. Zo overleggen de Aziatische landen met elkaar in de ASEAN, het samenwerkingsverband van Zuidoost-Aziatische landen. En zo benaderen zij ook het Westen: in de ASEM (het forum voor dialoog met Europa), en in de APEC (het overlegforum met de Verenigde Staten, Canada en Australië). Economische onderwerpen, vooral het bevorderen van handel, staan in die gesprekken voorop. De APEC is deze week in Nieuw Zeeland bijeen.

Juist het 'informele' en dus ook het vrijblijvende karakter van het met elkaar omgaan, wordt in Azië steevast gepropagandeerd als behorend tot het typisch 'Aziatische waardenpatroon'. De buitenwereld heeft er de afgelopen jaren met een zekere bewondering en afgunst naar gekeken zolang de Aziatische 'tijgers' zich bleven gedragen als wondereconomieën. Maar sinds het uitbreken van de Aziatische crisis, twee jaar geleden, is de glans er een beetje af. Elk land werd teruggeworpen op zijn eigen economische en sociale sores.

Op het gebied van 'veiligheid' vloeit de Aziatische inertie voort uit het ontbreken van een door iedereen geaccepteerde leider in de regio, zoals de VS dat in de NAVO is.

China, bezorgd over Taiwan en over onafhankelijkheidsbewegingen in het westen van het land, verzet zich binnen de VN-Veiligheidsraad tegen een geforceerd optreden in Oost-Timor.

Japan wordt in Aziatische regio nog steeds gewantrouwd wegens zijn oorlogsverleden en kan zich alleen al om zijn door de Amerikanen opgelegde grondwet geen militaire avonturen veroorloven.

Australië wordt door veel Aziatische landen niet als een Aziatisch land beschouwd, en heeft er alle belang bij (onder andere de vermeende gas- en olievoorraden in de Oost-Timorese Zee) de ernstig vertroebelde relatie met Indonesië niet duurzaam te verstoren.

Het enige Zuidoost-Aziatische land waaraan toe voor twee jaar geleden een leidende rol werd toegedicht, is nota bene Indonesië, het onderwerp van alle commotie.

De enige echte grootmacht in Azië zijn de Verenigde Staten. Zij hebben in het verleden laten blijken desnoods op eigen houtje te kunnen en willen interveniëren (Vietnam, Korea). Ook nu nog schuilen Aziatische landen graag onder de defensieparaplu van de VS: Japan, Zuid- Korea, Taiwan. Maar het is Washington dat de afweging maakt of ingrijpen een doorslaggevend Amerikaans belang is.

In het geval van Oost-Timor is het antwoord 'nee'. "We kunnen en willen niet de politieman van de wereld zijn", zei minister van Defensie, William Cohen, gisteren. Een uitspraak die in ieder geval de relaties met China geen kwaad zal doen.

( a d v e r t e n t i e s )