NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

MICHEL KRIELAARS
Een lege rechtszaal vult zich langzaam met mensen. Een politieman legt pen en papier neer in een kogelvrij glazen hok waarin even later de verdachte plaatsneemt: Adolf Eichmann, briljant organisator van de moord op zes miljoen Europese joden.

"Een miezerig mannetje was er binnengebracht, die - zou men zeggen - berecht werd, omdat hij een op afbetaling gekochte fiets verduisterd had", schreef Abel Herzberg in zijn verslag voor de Volkskrant. Dan is het woord aan de hoofdofficier van justitie. Hij leest de aanklacht voor, die eindeloos duurt: "Edelachtbare, voor u staat de vernietiger van een volk, een vijand van de mens. Hij is als mens geboren, maar leefde als een tijger in de jungle..." Er volgen close-ups van de aanklager. Het zwaaien met zijn armen drukt het noodlot van miljoenen onschuldige mensen uit. Zijn stem wordt verdrongen door geluiden uit de hel waarin de slachtoffers van de verdachte zijn beland. Het zijn de eerste, adembenemende minuten van de documentaire 'De Specialist. Het Proces Eichmann'. Het gehele proces van 1961 is op film vastgelegd. Het leverde 500 uur materiaal op, dat na de executie van Eichmann in een archief belandde. Pas in 1993 werd het door de Israeliër Eyal Sivan gevonden. Samen met Rony Brauman bewerkte hij het tot een documentaire van twee uur, die bijna een surrealistische speelfilm is over de 'banaliteit van het kwaad'.

Eichmann was een Mann ohne Eigenschaften, die op aandringen van een vriend - het latere SD-kopstuk Kaltenbrünner - lid werd van de nazipartij. Als cartotheekklerk bij het bureau voor joodse zaken ontpopte hij zich als een logistiek genie, dat als geen ander de treinen naar de gaskamers kon laten rijden. Joden waren voor hem materiaal, waarvan Hitler had gezegd dat het vernietigd moest worden. En Hitlers wens was Eichmanns grootste verlangen. De officierseed waarop hij zich tijdens het proces zo vaak beroept, geldt dan ook slechts als een goedkoop excuus voor het uitschakelen van zijn geweten. 38 jaar na dato is het nog altijd verbijsterend om te zien hoe Eichmann zich verdedigt. Hij stelt zich op als een dienstwillig ambtenaar, die verslag doet van zijn bijdrage aan de opbouw van het Derde Rijk. Hij poetst zijn bril, draait zijn pen tussen zijn vingers en maakt ijverig aantekeningen. Zijn gezicht vertoont geen emotie. Alleen als in de rechtszaal films over de concentratiekampen worden vertoond, verschijnt er een onrustige blik in zijn ogen. Verder blijft hij de boekhouder van de dood. "Spijt is iets voor kinderen", zegt hij.

Een dramatisch hoogtepunt wordt bereikt als de rechtbankpresident aan Eichmann vraagt of op de Wannseeconferentie ook gesproken is over de methoden waarmee de joden vermoord zouden worden. Eichmann begrijpt de vraag niet, krijgt uitleg en zegt onbewogen: "Oh, de manieren van doden?" De rechter, geïrriteerd: "Ja, daar hebben we het over!" Waarna wanhoop en ontzetting over het gezicht van de magistraat kruipen, die niet begrijpt hoe iemand zo klinisch kan praten over de grootste massamoord uit de geschiedenis. Herzberg schreef het al: "Wreedheid is besmettelijk voor hen die daar vatbaar voor zijn." Het is een beangstigende gedachte.

De Specialist. Ned.1, 22.00-00.08u.