NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Roelof van Gelder
Het was niet de meest zonnige gast die je op een zomeravond kan inviteren. Tamarah Benima (1950), voormalig hoofdredacteur van het Nieuw Israëlietisch Weekblad, vertelde over haar leven en Adriaan van Dis luisterde, fronste en vroeg. De ontmoeting begon onwennig, maar al spoedig was de toon gezet en die was tamelijk deprimerend.

Benima wist goed haar achtergrond te schetsen - Amstelveen, joods, shoah. En al had ze vrijzinnige en zelfs opgetogen ouders, de jeugd was ongelukkig en daarna volgde een lange zoektocht naar... ja naar wat? Naar een 'thuis'. Maar hoe ze ook zocht in Amstelveen, Amsterdam, Tel Aviv, Berlijn of Londen, dat thuis bleek onvindbaar. Nou ja, Berlijn, misschien, maar daar had ze weer een vriend, een Korea- en Vietnam- veteraan die haar sloeg. En zo ging het maar door, deels door haar eigen schuld, zoals ze bekende in haar zeer openhartige uitspraken.

Van Dis had zich geen groter contrast kunnen uitzoeken met de vorige gast Tom Lanoye. Dat was een springveer vol inspirerende nieuwsgierigheid. Gisteren leek het wel een psychiatrisch intakegesprek, waarbij Van Dis het juiste midden vond tussen luisteren en ingrijpen, al kon hij ook nu de verleiding niet weerstaan af en toe over zijn eigen jeugd te beginnen. De kracht van de vorige uitzending was dat Lanoye beelden had gekozen, die ook onafhankelijk van hemzelf fascineerden. Bij Benima had ik dat maar zelden; haar keuze werd eerder bepaald door het achterliggende idee, dan door de visuele kracht. Ik zag twee aan kitsch grenzende filmfragmenten, we zagen Sjoukje Dijkstra triomferen en er werd een fragment vertoond van een documentaire over de jeugd van Gerard Reve. Zijn sonore stem die verhaalde van de 'onpeilbaar diepe, onontkoombare weemoed' van zijn jeugd en 'de trits, vrees, gevaar en eenzaamheid', elementen die Benima uit het hart gegrepen waren. Dat stuk en de opnames van de Pina Bausch-dansers die een antwoord mochten geven op de vraag 'wat zou je zeggen als je in een val was gelopen?', waren de meest sterke, ook zelfstandig werkende beelden. Er was een stukje over de wiskundige Mandelbrot en zijn fractaltheorie. Prachtige psychedelische beelden met een uiteenzetting waar ik geen touw aan vast kon knopen, maar Benima en Van Dis gelukkig ook niet. Er trad een mystieke dichter op en dat laatste werd ook Van Dis te gortig en gelijk had hij.

De kunst is om 'zonder ballast te leven', zo leerde ik, om alle drempels en barrières in je hoofd weg te nemen. Dat had ze geleerd van haar Soefimeester. Maar de indruk die Benima nu juist maakte was van iemand die eigenlijk helemaal uit ballast bestaat. Gelachen werd er niet. Eenmaal dacht ik: nu gaat het gebeuren: Marianne Faithfull, de jaren zestig, toen zal het toch wel iets losgebarsten zijn in dat beklemmende wereldbeeld. Maar het waren beelden van de oude (overigens opgewekte) Faithfull en de oude Leonard Cohen die het ook al niet zag zitten en tweemaal 's jaars naar een Zen-klooster moet om zijn troubled mind tot rust te laten komen.

De sixties; ik schakelde, om eens even adem te kunnen halen, over naar Veronica, waar ook al een avondvullend programma aan de gang was. Daar stormde het volle leven op je af in de vorm van een documentaire van het Woodstock-festival in 1969. Santana, John Sebastian, Jimi Hendrix, Janis Joplin, ze denderden allemaal de huiskamer binnen. Een hele opluchting. Een zeker plichtsbesef deed me terugkeren naar Zomergasten. De zorgelijke toon hing daar nog steeds, maar ik leerde dat ook het doelpunt van Bergkamp tijdens de WK een mystieke ervaring was en dat de oplossing van het leven toch lag in wat Van Dis samenvatte als 'doen en niet zeuren'. Hoewel hij van de mystieke mededelingen niets moest hebben bleef Van Dis goedgeluimd, hij leek zelfs naar het einde toe op te fleuren. Ik zapte terug naar Veronica, de euforie van Woodstock, een uitzinnig feest met half naakte en in fractale bloemetjesjurken gehulde wezens. Benima had eenmaal LSD geslikt en was daarna een dag intens gelukkkig geweest. In 1969 was ze negentien jaar. Had nou niemand haar toen mee kunnen nemen naar Woodstock?