NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

'Wellicht was ik vroeger te voorzichtig'

Ibrahim Rugova, president van de ondergrondse Republiek Kosovo, heeft zich vorige week heel even in Kosovo vertoond. Zijn lange zwijgen heeft veel Kosovaren vervreemd. "Ik kon niet anders, ik ben geen superman."

Door INGEBORG BEUGEL

PRISTINA, 23 JULI. "Hij is geen Albanees meer. Hij is een Serviër. En dus moet hij weg." Ibrahim Rugova heeft afgedaan voor de Albanese zakenman in het vliegtuig naar Skopje. Terwijl de Kosovaren werden uitgemoord en verdreven zat liet de man die hen jarenlang heeft geleid zich met Slobodan Milosevic op de tv zien. Na zijn vertrek naar Rome hield hij zich wekenlang oorverdovend stil. "Onvergeeflijk", zegt de zakenman. "Hij is een dode politicus", en hij trekt met zijn duim een streep dwars over zijn keel. Donderdag vorige week. Na twee maanden is het zover: de president keert terug naar Kosovo. Hij stapt in Skopje uit het vliegtuig zonder zijn gebruikelijke sjaaltje. Strak in 't pak, gezond gebruind, maar breekbaar en verward. Hij verdwijnt onmiddellijk in de vip-room. Afwezig rookt hij een paar sigaretten. De begroeting van de Italiaanse ambassadeur hoort hij nauwelijks, hij begint zinnen zonder ze af te maken en staart in het niets. De enige die echt contact met hem heeft is Adnan, zijn lijfwacht en persoonlijke secretaris. Wie Rugova wil spreken, moet eerst langs Adnan. "Nee, u krijgt geen interview", zegt Adnan. "De president heeft niets te zeggen."

Het zou een glorieuze dag worden: de terugkeer van de Vader des Vaderlands. Maar van een triomftocht is geen sprake. Met 140 kilometer per uur wordt de Kosovaarse leider door de Amerikanen van Skopje naar Pristina gereden. Langs de weg staan aanhangers met bloemen en spandoeken. Ze zien hem in een flits voorbij komen en blijven verbijsterd achter.

Bij het VN-hoofdkwartier in Pristina staat een massa mensen te juichen. Helikopters cirkelen in de lucht, tanks op alle hoeken, soldaten op de daken. Mannen met zonnebrillen en draadjes uit hun oren duwen zelfs Adnan opzij. Rugova's naam wordt gescandeerd. Maar van een toespraak komt niets. "Omdat er nergens een megafoon te vinden is", snauwt Adnan. In Rugova's huis, waar hij zes weken door de Serviërs werd gegijzeld, geeft hij een persconferentie, in een halletje vol foto's van Rugova met de paus, met Moeder Teresa, Klaus Kinkel en Bill Clinton. Hij bedankt God, de wereld en alle internationale instellingen die Kosovo weer vrij hebben gemaakt. Ja, hij zal samenwerken met het UÇK tot de volgende verkiezingen. Hij zal persoonlijk de hand schudden van degene die zal winnen. En ook de uiteindelijke onafhankelijkheid van Kosovo, waar het Westen nog bij lange na niet mee heeft ingestemd, acht hij geen probleem. De president wil niets zeggen over zijn gijzeling in Pristina en ook niet over zijn zwijgen in Rome. "Ik kijk naar de toekomst", prevelt hij. Adnan, zwetend en ongemakkelijk door de bobbels onder zijn oksels, breekt iedere vraag over de vertoning met Milosevic op de tv bot af. Rugova lacht er zijn tanden bloot bij. Dan zondert Adnan zich af en begint verwoed mobiel te telefoneren. Onze tolk luistert mee en begrijpt dat Rugova niet in Kosovo blijft, maar vanmiddag nog terugkeert naar Rome. Waarom is onduidelijk. De lijfwacht is woedend als zijn geheim is ontdekt. We ruilen ons stilzwijgen voor een interview. Adnan stemt knarsetandend toe.

Uitgeput zit Rugova in een fauteuil in de sierkamer van zijn huis. In een aangrenzend vertrek wordt een grote tafel gedekt met kristallen glazen en zilveren bestek. Hij luistert naar het gerinkel en het is alsof de vragen niet helemaal tot hem doordringen.

Tot voor kort zaten hier Servische politiemannen. Voelt dit nog wel als uw eigen huis? "Dat is voorbij. Je moet midden in het leven staan, naar voren kijken. Er is veel werk te doen. Daarom ben ik nu hier. Toen de politie hier voor me stond dacht ik alleen maar: hoe kom ik hier uit?" Opeens, vermoeid: "Maar ik heb geen nachtmerries. Dat komt door mijn intellectuele opleiding. U moet begrijpen, ik ben een literair criticus, een semioloog. Ik ben een structuralist van de jaren zeventig. Ik heb veel geleerd over de macht en sociale relaties. Daarom ben ik minder gevoelig dan echte schrijvers." Veel van uw landgenoten verloren hun geduld met uw vreedzame verzet. "Dat is normaal. Het duurde immers tien jaar. En we hadden een democratisch systeem met ruimte voor andere meningen. Er waren altijd mensen die sneller naar de wapens wilden grijpen. Later gingen steeds meer mensen in die wapens geloven."

Op straat heerst veel onbegrip over uw houding.

"De overgrote meerderheid van mijn volk begrijpt het en respecteert me." Wat verwijt u het Westen? "Ik verwijt nooit iemand iets. Ik hou niet van kritiek leveren. Ik wil alleen maar vrienden maken. Dat heb ik altijd gedaan. Het was een genetische boodschap van vele generaties: Kosovo mag niet geïsoleerd raken, het moet aansluiting bij Europa vinden. Dat hoorde ik al van de ouderen in mijn dorp, van analfabetische opa's en oma's. En kijk, die vrienden die ik heb gemaakt, die hebben nu geholpen." De president slaat met zijn vuist op tafel. En wat verwijt u uzelf?

Hij kijkt weg. "Het was een delicate situatie. In die tijd kon ik het niet beter doen." De president blijft heel lang stil. "Ik ben geen superman. Mijn doel was om mijn volk te redden. Toen kwam die exodus. Ik raakte buiten mezelf. Even leek het erop dat het Servische plan waarheid zou worden: een Kosovo zonder Albanezen, een Servisch dierenpark. Misschien ben ik vroeger te voorzichtig geweest." Toch blijft hij ervan overtuigd dat het niet anders kon: als de Albanezen eerder naar de wapens hadden gegrepen, was de internationale gemeenschap niet bereid geweest te doen wat ze nu heeft gedaan. Dan waren de Kosovaren uitgemoord. "Het was horror, maar het was een korte horror. De NAVO heeft ons beschermd. En nu is er weer leven. Ik kan weer daar eten." Hij wijst naar de eetkamer. "Hetzelfde voedsel als vier maanden geleden. Met mijn vrienden. Net zoals de mensen in Parijs, Rome of bij u."

Het UÇK heeft de feitelijke macht in Kosovo. Wat is uw rol nog?

Rugova wuift met zijn hand een nare gedachte weg: "De mensen van het LDK [Rugova's partij, red.] waren in het buitenland. Het UÇK was hier. Het is logisch dat die nu allerlei posities heeft ingenomen. Maar nu komen de LDK en ik terug. We gaan burgemeesters benoemen, voor discipline zorgen." Maar zal het UÇK u de macht laten?

Geërgerd: "Laten, laten? Het is geen kwestie van laten. Nu is alles anders. De internationale gemeenschap is hier nu de derde persoon waar we alles mee gaan regelen voor de wederopbouw van Kosovo. Het UÇK kan niet de macht houden. Misschien een of twee maanden, niet langer. Om hier een normaal leven op te bouwen heb je de hele bevolking nodig, dat kan niet zonder de LDK." Overweegt u om ooit nog eens met Milosevic te praten? "Mijn positie is altijd geweest dat ik zal praten met de leider van het Servische volk. Maar als ze hem vervangen, is dat natuurlijk beter." Lijfwacht Adnan gebaart dreigend bij de naam Milosevic. "Nu is het afgelopen", roept hij.

Waarom bent op het moment dat uw volk werd uitgemoord met Milosevic op de tv verschenen?

"U moet begrijpen, ik deed dat niet met plezier. Het spijt me. Ik was een gevangene. Ze hadden me kunnen doden. Het ging om een mensenleven, om het voortbestaan van Kosovo. U moet menselijker met me zijn."

Adnan begint te schreeuwen: "U bent gek, u bent gek!"

Rugova: "Uw vraag ergert me enorm."

Maar de mensen begrijpen het niet.

"Mijn vrienden begrijpen het wel."

Ingeborg Beugel is verslaggever van KRO-Netwerk.

( a d v e r t e n t i e s )