NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Asielzoekers confronteren Zwitserland met een dilemma: opvang in Europees verband zou een breuk betekenen met de gekoesterde neutraliteit.

Door onze redacteur PAUL LUTTIKHUIS

BERN, 3 JULI. Met een eenvoudig testje van de geografische kennis zijn de Albanezen die niet uit Kosovo komen er meestal gemakkelijk uit te pikken. En als dat niet werkt is er altijd nog een analyse van het Albanese dialect, dat per dorp kan verschillen. Volgens Roger Schneeberger van de Zwitserse federale dienst voor de vluchtelingen (BFF) zijn dit soort trucs soms nodig om de echte vluchtelingen van de rest te onderscheiden.

Zwitserland krijgt de laatste weken een ongekende stroom asielzoekers te verwerken. Op 15 juni alleen al werden 1.120 asielaanvragen ingediend, een aantal dat zelfs het goed geoutilleerde Zwitserse opvangsysteem niet aankan. De meeste vluchtelingen zijn Albanese Kosovaren, die onderdak zoeken bij familieleden, die in de jaren zeventig massaal als goedkope arbeidskrachten naar Zwitserland zijn gehaald.

Schneeberger verwacht niet dat de stroom snel zal afnemen, nu de oorlog in Kosovo voorbij is. "Die mensen zijn vaak maanden bezig geweest om voor veel geld een vluchtroute te regelen. Daar houden ze nu niet ineens mee op. Over een paar maanden zal het alleen maar erger worden, als de winter invalt, en de huizen tegen die tijd nog niet hersteld zijn."

De BFF vreest dat de bereidheid van de bevolking om vluchtelingen op te nemen snel zal afnemen. "Tot nu toe was men zeer begaan met het lot van de Kosovaren", aldus Schneeberger. "Maar nu de tv-beelden van uitgehongerde vrouwen en kinderen die Macedonië en Albanië binnenkwamen plaatsmaken voor beelden van mensen die terugkeren naar Kosovo om hun land weer op te bouwen, kan de stemming wel eens omslaan."

Om de druk enigszins van de ketel te halen, heeft de Bondsraad een nieuwe asielwet aangenomen, die een paar weken geleden in een referendum de steun kreeg van bijna driekwart van de bevolking. Schneeberger ontkent dat het gaat om een aanscherping van het bestaande asielrecht, omdat afgewezen asielzoekers harder worden aangepakt. "Vluchtelingenorganisaties probeerden die indruk wel te wekken. Maar dat is omdat ze in de toekomst minder invloed op het beleid kunnen uitoefenen."

De oude asielwet was volgens Schneeberger aan vervanging toe. De wet was niet toegesneden op de massale vluchtelingenstromen van de jaren negentig. Vooral de (tijdelijke) verblijfsstatus van mensen die op de vlucht zijn voor oorlog is in de nieuwe wet verbeterd. Ze krijgen een betere toegang tot de arbeidsmarkt en het recht om naaste familie over te laten komen. Ook wordt meer rekening gehouden met de bijzondere situatie voor vrouwen - zo worden zij voortaan bij binnenkomst altijd door vrouwen ondervraagd.

Maar nu al zit de Bondsraad met de consequenties van de nieuwe wet in zijn maag. Om de asielzoekers te ontmoedigen heeft de regering daarom donderdag voorgesteld vluchtelingen het eerste jaar toch te verbieden om te werken. De kantons hebben het voorstel afgewezen, uit angst voor een toename van zwartwerken en ook omdat het duurder is. Bovendien zou de eigen bevolking geen begrip hebben voor 'rondhangende' asielzoekers, die kennelijk de handen niet uit de mouwen willen steken. Het regeringsvoorstel heeft alleen de steun van de rechtse partijen, die vinden dat iedere vorm van integratie van de vluchtelingen in de Zwitserse samenleving moet worden vermeden.

Een van de grootste problemen voor Zwitserland is dat de massale toevloed van asielzoekers niet wordt afgeremd door het verdrag van Dublin. In dit verdrag hebben de landen van de Europese Unie afgesproken dat een vluchteling binnen de EU slechts één keer asiel kan aanvragen. Veel asielzoekers proberen het daardoor na een afwijzing in de EU nog eens in Zwitserland. In de praktijk werkt 'Dublin' nog slecht, maar Schneeberger is bevreesd voor het moment dat 'Eurodac' in gebruik wordt genomen, het Europese computersysteem, waarin alle asielaanvragen binnen de EU - compleet met vingerafdrukken - centraal geregistreerd worden. Zwitserland heeft herhaaldelijk aangedrongen op deelname aan het verdrag. Maar de EU, die daartoe aanvankelijk bereid leek, is steeds afhoudender geworden. Eerst moesten de onderhandelingen over de bilaterale akkoorden voltooid zijn. Dat is gebeurd, maar de aarzeling is gebleven. Volgens Schneeberger ligt een aantal landen dwars. Italië vreest dat het zijn vluchtelingen niet langer in Zwitserland kwijt kan. Spanje en Portugal zouden zich vooral verzetten, omdat ze ontevreden zijn over het landbouwakkoord met de Zwitsers. En Nederland houdt volgens Schneeberger de boot af omdat het met het verdrag de Zwitsers onder druk wil zetten om toe te treden tot de EU, waar ze net als de Nederlanders 'nettobetalers' zouden worden. Nu wekt Zwitserland te veel de indruk alleen de krenten uit de Europese pap te willen vissen.

'Dublin' dreigt de achilleshiel van de Zwitserse buitenlandse politiek te worden. Juist bij rechts, waar de droom van het neutrale en onafhankelijke Alpenland nog steeds wordt gekoesterd, zou dit op den duur het verzet tegen toetreding tot de EU wel eens kunnen breken. Nu nog zoekt de Schweizerische Volkspartei (SVP) van de populist Christoph Blocher nog wanhopig naar 'Zwitserse' middelen om buitenlanders buiten de deur te houden, zoals grensbewaking door militairen en beperking van het aantal buitenlanders tot maximaal 18 procent van de totale bevolking (op dit moment telt Zwitserland ruim 19 procent buitenlanders, een aantal dat vooral zo hoog is omdat het bijzonder moeilijk is de Zwitserse nationaliteit te krijgen).

De SVP doet het uitstekend in de opiniepeilingen en de andere partijen zijn daardoor geneigd om Blochers voorstellen in een afgezwakte vorm over te nemen. De regering probeert een 'hard maar begripvol' optreden te combineren met een oproep tot tolerantie. In de populistische krant Blick wees minister Ruth Metzler er deze week op dat het vluchtelingenprobleem inmiddels bovenaan de 'zorgenbarometer' van de Zwitsers staat, hoger dan de werkloosheid. Ze pleitte voor wederzijds begrip. Met een verwijzing naar de beruchte kreet 'Das Boot ist voll' uit de Tweede Wereldoorlog, toen Zwitserland tienduizenden joodse vluchtelingen aan de grens tegenhield, schrijft Metzler: 'De boot is niet vol'. Maar ze voegt er direct aan toe dat die boot nooit vol mag raken "omdat we steeds bereid willen zijn om nieuwe vluchtelingen een tijdlang rust en bescherming te bieden - tot zij naar hun vaderland kunnen terugkeren".

( a d v e r t e n t i e s )