NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

DANA LINSSEN
"La spinacha or la busha, cigaretto toto bello, ce rakish spagoletto, ce le tu la tu la troir! Senora fila scena, voulez-vous la taximeter, le jaunta sur la seata, je le tu le tu le waaaah!"Als ze zonder het melodietje waarop ze gezongen worden, niet zo moeilijk te onthouden zouden zijn, dan waren dit misschien wel de beroemdste woorden uit de filmgeschiedenis geworden. Niet de éérste woorden die in een film gesproken werden, dat was voorbehouden aan Al Jolson in The Jazz Singer (1927): 'You ain't heard nothin' yet' - maar wel de eerste woorden die in de laatste stomme film te horen waren. Het waren de eerste en tevens de laatste woorden die Charlie Chaplins beroemde personage 'The Tramp' ooit in een film ten gehore zou brengen.

Er is van alles aan de hand met Chaplin en de geluidsfilm en dat komt allemaal samen in Modern Times (1936), de klassieke film over de manier waarop de industriële samenleving de mensheid mechaniseert. Chaplin (1889-1977) was de dansante clown van het tijdperk van de stomme (door politiek correcte filmliefhebbers ook wel zwijgende of stille film genoemd) film. Hij had helemaal geen woorden nodig om verbazing, woede of blijdschap uit te drukken, want hij had dat gezicht met die prachtige kijkogen en die hoed, die broek en die wandelstok.

Modern Times is zijn parabel over techniek en tragiek, symbolisch en komisch tegelijkertijd. Hoewel hij te boek staat als de laatste avondvullende stomme film ooit gemaakt, zou je hem met hetzelfde gemak Chaplins eerste geluidsfilm kunnen noemen. Want er wordt, op dat liedje na, weliswaar niet lipsynchroon gesproken, er is genoeg te horen. Ook menselijke stemmen. Ze zijn alleen vervormd door radio's, luidsprekers, bandrecorders, telefoons en grammofoonplaten. Alsof dat Chaplins laatste verzet was tegen de onvermijdelijke komst van de geluidsfilm: 'Zie je nou wat er van komt, het geluid van de menselijke stem in een film is niet echt, het is ook maar opgenomen en uitgezonden en als je dan de slachtoffers van die voortschrijdende mechanisering een liedje wilt laten zingen, kunnen ze niet veel meer uitbrengen dan een reeks onverstaanbare klanken'. Cigaretto toto bello.

Chaplin was dan ook een sentimentele en nostalgische man. Dát en een dictator, een notoire rokkenjager en een genie.

"Als je me wilt begrijpen, dan moet je m'n films maar bekijken", roept Robert Downey jr. die Chaplin speelt in Richard Attenboroughs gelijknamige biopic. En wie het na het zien van die film, die vanavond door de BBC in het kader van een thema-avond over comedy wordt uitgezonden, duizelt van de snapshotachtige reis door Chaplins leven, kan later in de nacht bij Modern Times zelf te rade gaan. Een film die je minstens een keer gezien moet hebben, maar die wel beter wordt als je weet dat straks die scène met de 'Don't-stop-for- lunch'-machine komt. Fabrieksarbeider Chaplin wordt als proefkonijn gebruikt bij een tijdbesparende operatie in de Electro Steel Corp. waar hij kampioen schroevenaandraaier is. 'Wap', daar mept dat servet weer in zijn gezicht. 'Klats', daar wordt een cakeje tegen zijn neus fijngemalen. En hij maar kijken, met die ogen.

Chaplin (R. Attenborough, VS, 1992), zaterdag, BBC2, 23.40- 1.55u. Modern Times (C. Chaplin, VS, 1936), BBC2, 1.55-2.30u.