NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Great communicator

Een enthousiast bestuurder die struikelde over de grote problemen van zijn vakgebied: D66-minister Haijo Apotheker stapt na minder dan een jaar op.

Door onze redacteur EGBERT KALSE

DEN HAAG, 7 JUNI. De Groninger Harm Haijo Apotheker, burgemeester van Leeuwarden, had er zin in. Hoeveel varkens er in Nederland waren wist hij niet, maar met vertrouwen en plezier accepteerde hij op 3 augustus 1998 zijn nieuwe baan. Binnen een jaar was dat tot onder het nulpunt gedaald. ,,Een half jaar geleden sprak hij al over opstappen'', weet een ingewijde.

De ‘great communicator', zo stond hij bekend. Apotheker (49) wordt omschreven als een directe, open persoon die met iedereen gemakkelijk kan omgaan en snel contacten opbouwt. Hij verwierf landelijke bekendheid toen hij – ter nagedachtenis aan de door geweld omgekomen Meindert Tjoelker – een emotionele toespraak hield op de gracht in het centrum van Leeuwarden waar Tjoelker werd doodgeschopt.

Als mens werd hij gewaardeerd: op het ministerie, in de Tweede Kamer en in de ‘sector'. Maar juist vanwege die waardering bij de sector werd hij als beleidsman niet voldoende serieus genomen op zijn departement. Ambtenaren misten de harde hand van zijn voorganger Van Aartsen. De afiniteit met landbouw was er bij Apotheker wel, zeggen mensen die hem kennen. Maar een specialist op dit terrein is hij niet. Hij geldt als een generalist, scherp analyticus en vooral als enthousiast bestuurder.

Maar hij heeft het geprobeerd. Bij de waterschade in oktober vorig jaar hield hij de poot stijf. Geen extra geld voor gedupeerde boeren, vond hij. Premier Kok besliste anders. Apotheker werd gepasseerd.

Keer op keer ging hij met de sector rond de tafel om de problemen in de varkenshouderij aan te pakken. Tegen beter weten in, waarschuwden zijn ambtenaren al. ,,Geef je de sector één vinger, dan nemen ze de hele hand'', wisten die.

Maar intussen regende het juridische procedures tegen de wet waarmee het aantal varkens teruggedrongen moet worden. Die procedures werden nagenoeg allemaal verloren door het departement.

Toen in april dit jaar het ‘definitieve alternatief' voor de varkenswet ook nog eens veel weerstand ondervond van de VVD-bewindsleden in het kabinet én van de premier, brak Apotheker. In plaats van het door hem zo gewilde beleid van een andere inrichting van de groene ruimte en het platteland, ging al zijn tijd verloren aan de fouten van zijn voorganger.

Eerder al had hij binnen de muren van het departement laten weten ermee op te willen houden als het juridische steekspel rond de varkens zich voort zou slepen. Tijdens de gesprekken over de lijmpoging, vorige week, stuurde de minister binnen de fractie aan op nieuwe verkiezingen, in plaats van lijmen.

Hij lag ,,op ramkoers'', zo werd gezegd. In de week van de kippen is dat moment vandaag gekomen, ,,ontslag op de meest eervolle wijze, onder dankbetuiging voor de vele en gewichtige diensten''. LTO-voorzitter Doornbos is teleurgesteld, maar begrijpt de keuze van Apotheker: ,,Hij kreeg geen ruimte binnen het kabinet om een oplossing te zoeken voor het probleem met de varkens.'' Volgens Doornbos hebben uiteindelijk het departement en de eigen D66-fractie ook hun steun ingetrokken. Gespannen glimlachend nam Harm Haijo Aptheker vanmiddag afscheid van Den Haag.

'Brilly the Kid'

Met zijn benoeming tot minister van Landbouw wordt een lang gekoesterde ambitie van D66'er Laurens Jan Brinkhorst vervuld. Democraat wil machtsdenken.

Door onze redacteur ROBERT GIEBELS
DEN HAAG, 7 JUNI. Een D66'er die er vanaf de oprichtingsvergadering bij was, volgt Landbouwminister Apotheker op: Laurens Jan Brinkhorst (62). De oud-staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken (van 1973 tot 1977 in het kabinet Den Uyl) en oud-D66-fractievoorzitter in de Tweede Kamer heeft een indrukwekkende staat van dienst. ‘Brilly the Kid' werd de man genoemd die jong afstudeerde, jong professor Europees recht werd en op jonge leeftijd tot staatssecretaris werd geroepen.

Maar D66 ging ruw met zijn topdog om en bezorgde Brinkhorst een kras op de ziel toen hij ten faveure van Jan Willem Bertens werd gepasseerd voor het lijsttrekkersschap voor de Europese verkiezingen van 1994. ,,Er zit geen geknakte tulp voor u'', zei Brinkhorst toen hem om een reactie werd gevraagd.

Over Brinkhorst, persoonlijke vriend van koningin Beatrix, doen talloze kwalificaties de ronde uit zijn ‘Haagse tijd', die duurde tot 1982 toen hij voor vier jaar vertegenwoordiger werd van de Europese Commissie in Japan. Een ,,driftkikker'' noemde D66-coryfee Jan Terlouw hem. ,,Laurens Jan heeft een brandend maagzuur van ambitie'', heette het volgens de Haagse anonymi. Ambitie of niet, de van begin jaren negentig daterende wens van Brinkhorst om ooit nog eens in de nationale politiek, maar dan alleen als bewindsman, terug te keren werd lang niet bewaarheid. Brinkhorst voelde zich niet te groot voor een openlijke sollicitatie naar een ministerspost via deze krant, in 1992. ,,Nederlanders zijn altijd beschroomd voor hun ambities uit te komen. Ik ben op het punt gekomen dat ik daar geen problemen mee heb.'' Brinkhorst loopt dus al tenminste zo'n zeven jaar met die ambitie rond, totdat hij nu plotseling voor de opengevallen plek van Apotheker is gevraagd.

Landbouw zou een kolfje naar de hand van Brinkhorst moeten zijn. De Europeaan pur-sang (,,Europa loopt als een rode draad door mijn leven'') heeft zich sinds hij lid werd van het Europees Parlement in 1994 uitgeput in ingezonden stukken over het Europese landbouwbeleid. ‘Democratie' is het woord dat steeds in die stukken te vinden is. En dan vooral de afwezigheid daarvan bijvoorbeeld bij de opstelling van de landbouwbegroting. Het Europees Parlement wordt, zo schreef Brinkhorst enkele jaren terug, de bevoegdheid onthouden om op landbouwgebied als medewetgever op te treden en dus de uitgaven te controleren. ,,Het is toch te gek om los te lopen dat over ongeveer honderd miljard gulden aan overheidsgelden (...) geen enkele vorm van controle bestaat'', aldus Brinkhorst.

Het is het terugkerende bezwaar dat uit de mond van Brinkhorst wordt opgetekend: het democratische gehalte van ‘Europa' laat nogal te wensen over. En tot overmaat van ramp bestaat vanuit Nederland nauwelijks interesse in de Europese besluitvorming. ,,Als Van Aartsen en zijn Europese collega's in één nacht besluiten drie miljard uit te trekken voor de gekke koeiencrisis, kraait er geen haan na'', zei Brinkhorst in 1997 in de Volkskrant. Brinkhorst is terug in de landelijke politiek en kan de koers van zijn partij weer beïnvloeden. De Democraten moeten meer machtdenkers worden, vindt de nieuwe minister van Landbouw.

( a d v e r t e n t i e s )