NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De computer verslaat de mens op onderdelen van verbale communicatie. Alleen de samenhang van zinnen of een verhaal heeft hij nog niet onder de knie.

Door onze redacteur MICHIEL VAN NIEUWSTADT

ROTTERDAM, 14 MEI. Meer dan drie decennia nadat de onlangs overleden filmregisseur Stanley Kubrick een sprekende en denkende computer opvoerde in de science fiction-film 2001 a Space Odyssey, is het ideaal van een apparaat dat als een mens kan luisteren en antwoorden nog ver weg. Toch verslaat de computer de mens al op onderdelen van de verbale communicatie. "De beste software voor spraakherkenning herkent 95 procent van de losse woorden die worden geregistreerd", zegt analist David Bradshaw van het Britse onderzoeksbureau Ovum. "Volgens sommige onderzoeken is dat meer dan het percentage dat mensen herkennen als ze losse woorden horen. Het grote verschil is de context." Bij het vaststellen van de samenhang van zinnen of een verhaal kan de computer het begripsvermogen van het menselijk brein nog altijd niet benaderen.

Een computer die kan luisteren en praten als een mens blijft de heilige graal voor ontwikkelaars van technologie die gesproken woord kan omzetten in tekst en andersom. De wiskundige Alan Turing bedacht in de jaren vijftig een test om te beoordelen of een computer aan dit ideaal beantwoordde. Hij stelde een computer op buiten gezichtsveld van een vragensteller. Als deze niet in staat was vast te stellen of zijn vragen beantwoord werden door een computer of een mens was het ideaal van kunstmatige intelligentie dichtbij, zo redeneerde Turing. "Zo ver zijn we nog lang niet", zegt Bradshaw. "Dat wordt op zijn minst 2010."

Ron van den Bos, de eerste man van Philips' bedrijfsonderdeel voor spraakherkenning en -verwerking, is het maar ten dele met hem eens. Hij erkent dat het begrijpen en foutloos verwerken van vloeiend uitgesproken zinnen nog niet is gerealiseerd. Maar mensen die telefooncentrales bellen die werken met spraakherkenning van Philips merken volgens hem in 85 procent van de gevallen niet dat ze met een computer te maken hebben: "Aan het eind van het gesprek zeggen ze netjes: dank u wel."

Deze opmerkelijke resultaten worden alleen behaald als een computer klanten eenvoudige vragen kan voorleggen zoals: kiest u optie 1, 2 of 3? Of, zoals bij de reisinformatie van de Nederlandse Spoorwegen (met software van Philips): van welk station naar welk station wilt u reizen? Op welke dag? En hoe laat? Bij ingewikkelder communicatie ontstaan nog altijd problemen. KPN vindt het gebruik van spraakherkenning voor het opvragen van telefoonnummers 'te ingewikkeld'.

VCS brengt klanten VS

Bij de inlichtingendienst van KPN staat een computer de klant te woord, maar het verzoek van de klant wordt door telefonisten afgehandeld. Van den Bos van Philips: "Wij testen dit soort diensten met grote telecommunicatiebedrijven. We verwachten ze nog dit jaar commercieel te lanceren."

Spraakherkenning is nu al geschikt voor vele andere toepassingen. Philips maakt zakcomputers die, na gewenning aan de stem van de gebruiker, gesproken woord omzetten in tekst en zaktelefoons die een beperkt aantal roepnamen met de bijbehorende telefoonnummers in verband kunnen brengen. Pioneer heeft een CD-speler geïntroduceerd die op commando nummers speelt en radio's in de Mercedes-S serie kunnen met de stem bediend worden.

Twee weken geleden heeft Philips een nieuwe versie aangekondigd van een softwarepakket dat via een tekstverwerker op een pc gesproken woord in tekst kan omzetten. Philips claimt 28 procent van de wereldmarkt voor dergelijke software die professionele gebruikers zoals advocaten en medici gebruiken om tekst te dicteren.

Met de overname van Voice Control Systems (VCS) voor 59 miljoen dollar haalt Philips volgens Bradshaw van Ovum niet in de eerste plaats technologische kennis, maar vooral Amerikaanse klanten binnen. Toch wijst bestuursvoorzitter Foster van VCS erop dat zijn bedrijf enkele belangrijke patenten heeft. Zo heeft VCS software ontwikkeld die computers in staat stelt mensen aan hun stem te herkennen. Een gevangenis in New York gebruikt de software om bij te houden hoeveel minuten gevangenen nog mogen bellen. Stemidentificatie van bankcliënten in combinatie met een pincode wordt getest.

VCS heeft vooral een sterke positie in toepassingen met een beperkte vocabulaire. Dankzij VCS-software kunnen klanten van credit card- maatschappijen en telefoonbedrijven met hun stem een keuze maken uit een genummerd menu in plaats van toetsen in te drukken op de telefoon. "Zo'n systeem moet acht of negen geluiden leren kennen en van elkaar onderscheiden", zegt Bradshaw. "Wat dat betreft is de technologie van VCS een beetje ouderwets, maar ze is ook eenvoudig, goedkoop en robuust." Bradshaw ziet voor software die telefonisch klantcontacten kan afhandelen, een markt van nu 130 miljoen dollar, interessante groeimogelijkheden. "Mensen reageren vijandig als ze merken dat ze contact krijgen met een computer. Stemherkenning kan helpen dat probleem op te lossen."