NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Peking steunt de straatprotesten tegen de NAVO-aanval op de Chinese ambassade in Belgrado. Maar de partijleiding wil ze wel graag in de hand houden.

Door onze correspondent FLORIS-JAN VAN LUYN

PEKING, 10 MEI. Een stoeptegel landt met een reusachtige klap op het dak van een auto. "Weg met Amerika, Fuck Nato!", schreeuwt een jongeman met schorre stem in gebrekkig Engels door een megafoon. De menigte voor het gebouw van de ambassade van de Verenigde Staten in Peking roept hem in koor na. Flessen vliegen door de lucht. Een verfbom ontploft tegen de gevel. Luid applaus volgt. Duizenden schreeuwen leuzen in de richting van het gebouw waar de vertegenwoordigers zetelen van het land dat verantwoordelijk wordt geacht voor de dood van drie Chinezen en de verwonding van 20 anderen.

Het nieuws van het bombardement op de Chinese ambassade in Joegoslavië heeft de afgelopen drie dagen in zestien Chinese steden de grootste volksoploop teweeggebracht van de afgelopen tien jaar.

In de ambassadewijk van Peking arriveerde zaterdag en zondag de ene na de andere buslading met boze studenten en leraren van tientallen universiteiten en hogescholen, middelbare scholieren en opstandige burgers. Met spandoeken, plakkaten en vlaggen baanden zij zich een weg door de doorgaans stille straten van een groene wijk van de hoofdstad, richting de Amerikaanse, Britse en Albanese ambassades. Eerst beheerst en zorgvuldig gecontroleerd, later, met het invallen van de duisternis, agressief en chaotisch. De demonstranten, volgens de Chinese media ten minste 20.000 in het weekeinde, mogen ongehinderd hun woede afreageren. Haastig aangevoerde politie-eenheden die drie rijen dik voor de ambassades zijn opgesteld, houden de menigte buiten de hekken. Verder doen zij niets.

Toch lijkt de Chinese regering, hoezeer de protesten ook haar officiële veroordeling van de NAVO-aanval weerspiegelen, niet geheel gerust over de spontaniteit van de acties. Gisteren verscheen president Jiang Zemin, noch premier Zhu Rongji op de televisie om de NAVO in scherpe bewoordingen te kritiseren; die taak werd overgelaten aan de nummer vijf van de partijhiërarchie, vice-president Hu Jintao. Hu zei dat de communistische partij alle "legale" protesten steunt, maar voegde er ook aan toe dat die "de sociale stabiliteit" in China zelf niet mogen aantasten.

Waarnemers leiden uit de reactie van de Chinese regering af dat zij oprecht woedend is over de NAVO-aanval, maar dat zij, anders dan uit de spreekkoren op straat valt op te maken, uiteindelijk niet bereid is de goede relatie met de VS daarvoor op te geven.

"Amerikanen, nazi's!" klinkt het op straat. "Weg met de imperialisten!", "Geef ons onze ambassade terug!", "Chinezen laten niet met zich spotten, lang leve China!". De sfeer voor de ambassades is een vreemde mengeling van vijandigheid en lacherigheid. De flessen-, stenen- , eieren- en enkele benzinebomgooiers krijgen de gelegenheid flink uit te halen, en worden toegejuicht wanneer hun projectielen schade aanrichten. Sommige demonstranten discussiëren heftig. Vrijwel iedereen is het er over eens dat het bombardement op de Chinese ambassade in Belgrado opzet is geweest. "Drie raketten op hetzelfde gebouw en dan volhouden dat het een ongeluk is?" zegt een student sociologie van de Universiteit van Peking ongelovig.

'Amerika wil de Chinezen straffen'

"Amerika heeft weer eens moeten laten zien hoe sterk het is, omdat het Chinezen geen toekomst gunt", zegt de student. "De Amerikaanse honden zeggen dat mensenrechten belangrijker zijn dan soevereiniteit, maar waarom vermoorden ze dan zoveel mensen?", zegt een ander. Een Chinese zakenman met strak achterover gekamd haar is pas terug uit de VS. "Ze berichten in Amerika vooral over de dood van 15 scholieren (in Littleton). Het gaat hun alleen om hun eigen veiligheid. Over de duizenden doden in Joegoslavië zeggen ze niets."

In de pers wordt met geen woord gerept over de verontschuldigingen die de NAVO, president Bill Clinton en James Sasser, de Amerikaanse ambasadeur die nog altijd zit opgesloten in een van de gebouwen op het ambassadeterrein, hebben uitgesproken. Allen hebben gezegd dat het gaat om een tragische fout. "Geen verontschuldiging is toereikend", zegt Chu Sulong, een Amerika-deskundige, in de Global Times die wordt uitgegeven door het officiële Volksdagblad. "De NAVO beweert dat zij zo precies is in haar bombardementen. Waarom is het percentage 'fouten' bij de aanval op onze ambassade dan zo hoog? De VS straffen ons omdat China sinds het begin van de oorlog aan de kant van Joegoslavië staat."

Zhang Yebai, werkzaam aan het Amerika-instituut van de Chinese academie voor sociale wetenschappen, denkt daar genuanceerder over. "Ik geloof niet in opzet. Wat zou daarvan de reden moeten zijn? Het bombardement is slecht voor beide partijen." Zhang wijst erop dat de Chinese premier Zhu Rongji bij zijn bezoek aan de VS vorige maand uitdrukkelijk heeft gezegd dat China zich niet in het conflict op de Balkan wenst te mengen. "De VS hebben geen enkel belang bij slechte betrekkingen met China", zegt Zhang. "En China heeft geen belang bij slechte betrekkingen met de VS."

Ondanks de felle anti-Amerikaanse berichtgeving in de media, lijken de autoriteiten het daar grotendeels mee eens. De televisietoespraak van vice-president Hu Jintao was volgens sommige demonstranten teleurstellend. Hoewel hij de aanval in Belgrado scherp veroordeelde, zijn velen van mening dat niet Hu, maar president Jiang, premier Zhu of parlementsvoorzitter Li Peng naar voren hadden moeten treden. "Zowel Hu als het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft gezegd dat China zich het recht voorbehoudt meer maatregelen te nemen. Maar ik geloof niet dat dat dreigement serieus is", zegt een zakenman. "China wil ondanks dit drama het economisch belang dat het met de VS heeft niet verspelen."

Opmerkelijk is dat in de loop van het weekeinde de berichtgeving over de felle protesten in China van toon is veranderd. Zaterdag, toen duizenden studenten in goed georkestreerde groepen door de ambassadewijk van Peking marcheerden, werd op televisie volop verslag gedaan van de vlagverbrandingen en woedende stenengooiers. Maar toen de sfeer grimmiger werd en de studenten - die naar eigen zeggen uit eigen beweging, of opgetrommeld door leraren of de studentenbond hun protest begonnen - in de loop van de dag weer huiswaarts keerden, riepen de Chinese media op tot beheerste woede. De massale opkomst die nacht van Chinezen uit alle lagen van de bevolking was veel spontaner dan gedurende de dag, en daarmee ook uiterst explosief. De staatszender leek zich daarvan bewust en gaf winkeliers, taxichaffeurs en andere burgers het woord die hun afkeuring lieten blijken over het bombardement, maar vervolgens bezworen hard te zullen werken aan de opbouw van een sterk vaderland. Ook vice-president Hun onderstreepte dat de demonstranten zich aan de regels dienen te houden. "De communistische partij steunt alle protesten, zolang die legaal (met toestemming van de autoriteiten) verlopen. Wij moeten de sociale stabiliteit niet uit het oog verliezen." Voor de goede verstaanders, en dat zijn er velen in de aanloop tot de 10-jarige herdenking van de met geweld beëindigde pro-democratische studentenprotesten op het Plein van de Hemelse Vrede, betekent dat, dat de regering bezorgd is dat de protesten zich tegen haar keren. "Patriottisme is prachtig op de korte termijn, maar als het langer duurt, wordt het gevaarlijk", zegt een Chinese politicoloog. "De mensen zijn boos op de NAVO, maar nu al wordt de partij verweten dat zij geen doortastende tegenmaatregelen neemt."

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.